proweniencja: Berlin?
warsztat: Franz Lauterbach
technika: witrażownictwo
materiał: szkło, ołów
data powstania: 1908−1909 r.
data utraty dzieła: lata 1945−1960
28 przedstawień figuralnych (każde złożone z 3 kwater) oprawionych w prostokątne, drewniane ramy z zawiasami
Witraże powstały wedle zaleceń Conrada Steinbrechta z 1902 r. zawartych w kosztorysie wstępnym prac w Wielkim Refektarzu. Przedstawiały poczet „Najlepszych Bohaterów”, nawiązujący do znanego w średniowieczu motywu „Dziewięciu Bohaterów”. Powtarzały w ogólnych zarysach koncepcję ideową zawartą w polichromiach z zamku Lochstedt na Sambii, odkrytych przez Steinbrechta w 1896 r.
W oknach zachodnich sali znalazły się wizerunki wodzów ze Starego Testamentu (Jozuego, Dawida, Judy i Matatiasza Machabeuszów), wielkich pogan (Hektora, Leonidasa, Aleksandra, Cezara), bohaterów legend niemieckich (Zygfryda, Iweina, Dietricha von Bern, Parsivala) i wielkich królów chrześcijańskich (Karola Wielkiego, Artura, Gottfrieda de Bouillon, Fryderyka Barbarossy). W oknach wschodnich umieszczono przedstawienia: cesarza, elektorów Rzeszy (Czech, Trewiru, Moguncji, Palatynatu, Bawarii, Saksonii i Brandenburgii), wielkiego mistrza, komtura, marszałka i skarbnika. Każdemu bohaterowi towarzyszyła łacińska inskrypcja sławiąca jego zasługi. Układał je dr Walter Ziesemer z Berlina, na podstawie tekstów poetów średniowiecznych. Wizerunki na witrażach nawiązywały do przedstawień rycerzy z przełomu XIV i XV w., w typowych dla tego czasu pancerzach kolczych, z tarczami, proporcami i hełmami. Wspomniany wyżej uniwersalny cykl „Dziewięciu Bohaterów” poszerzono przez włączenie najwyższych rangą dostojników zakonnych.
Franz Lauterbach (1865−1933), pracownik Muzeum Rzemiosł Artystycznych w Berlinie. Autor witraży m.in. dla katedry w Bremie, kościoła św. Jana w Lüneburgu, kaplicy templariuszy w Metz i kościoła w cesarskich Kadynach. Dla zamku w Malborku wykonał oszklenie: kaplicy św. Anny (1898), kościoła NMP (1899−1902), Sali Siedmiofilarowej (1899−1902), pomieszczeń dostojników (1902−05), kaplicy św. Bartłomieja (1908), Wielkiego Refektarza (1909), kościoła św. Wawrzyńca (1916), Infirmerii (1917).
Lit.: Geschäftsbericht des Vorstandes des Vereins für die Herstellung und Ausschmückung der Marienburg für die Zeit vom 1. Oktober 1902 bis zum 1. Oktober 1905, Danzig 1905, s. 5; R. Rząd, Zespoły heraldyczne w dekoracji Wielkiego Refektarza na Zamku Średnim w Malborku w XIX i XX wieku, Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego, Nowa Seria, t. 1 (12), 1993, s. 121−123.
(oprac. R. Rząd)
Marienburg Baujahr, 1909, il. 13.
Marienburg Baujahr, 1909, il. 10.
Wielki Refektarz, lata 30-te XX w.; zbiory Muzeum Zamkowego w Malborku.