Rekonstrukcja anglosaskiego hełmu z dzikiem

proweniencja: Królestwo Prus, Bogatyńskie (niem. Tüngen)

datowanie: 1870−1882

materiał: brąz

technika: kucie, szlifowanie

wymiary: nieznane

data utraty dzieła: 1945 r.

Przedwojenny zbiór militariów znajdujący się na malborskim zamku liczył blisko 2000 eksponatów. Zdecydowana większość pochodziła z kolekcji Theodora Blella zakupionej w 1894 roku. Pośród niej, obok broni z okresu późnego średniowiecza oraz nowożytności, znajdowała się również broń sprzed roku 1100. Najstarsze okazy datowane były na okres epoki kamienia, nie brakowało również broni celtyckiej, gockiej, rzymskiej, frankijskiej czy normańskiej. Najczęściej były to znaleziska archeologiczne (niekiedy uzupełnione o brakujące elementy), jednakże w skład kolekcji wchodziły również rekonstrukcje oryginalnych przedmiotów oraz kopie wykonane na podstawie ikonografii. Do tej ostatniej kategorii zalicza się hełm ozdobiony figurą dzika przypisany do uzbrojenia normańskiego.

Hełm został wykonany prawdopodobnie z brązu. Miał postać kopulastego dzwonu zaopatrzonego w policzki. Po bokach oraz z tyłu doczepiona była ochrona karku sięgająca ramion walczącego. Powierzchnia tych części miała wzór wiklinowej plecionki. Do ochrony twarzy służyła maska o gładkiej powierzchni, w kształcie ludzkiej twarzy, z otworami na oczy. Cechą charakterystyczną tego hełmu jest figura dzika zdobiąca jego szczyt.

Hełm w kolekcji Blella utożsamiany był z hełmem normańskim, czyli wikińskim. W przedwojennym inwentarzu militariów zamku malborskiego zapisany był pod numerem 223. Powstał na podstawie wyobrażenia dwóch hełmów znajdujących się na brązowej płytce znalezionej w 1870 roku w miejscowości Björnhovda na wyspie Öland w Szwecji, datowanej na VII−VIII wiek. Płytka ta (aktualnie w zbiorach Statens Historiska Museum w Sztokholmie) była prawdopodobnie formą matrycy, na której odciskano właściwe wizerunki. Przedstawia ona dwóch wojowników z włóczniami w prawej ręce, mieczami w lewej oraz hełmami ozdobionymi dzikami na szczytach. Samo przedstawienie ukazuje niewątpliwie dwóch wojowników wikińskiego pochodzenia, jednakże forma jaką nadano wykonanej na jego podstawie rekonstrukcji przedstawia hełm anglosaski.

Hełm dwukrotnie występuje na zdjęciach w Rocznikach Odbudowy Zamku (Marienburg Baujahr). Po raz pierwszy w 1914 roku na podstryszu wielkiej komturii, a następnie w 1917 roku kiedy w pomieszczeniu tym przygotowano wystawę uzbrojenia sprzed 1100 roku oraz orientalnego.

(oprac. dr D. Gosk)