Michael Carl Gregorovius (1786–1850)

Michael Carl Gregorovius urodził się 11 października 1786 r. w Gdańsku. Ojciec, Johann Bernhard, był kupcem i nadzorcą sierocińca. Młody Michael Carl zaczął od nauki rzemiosła u jednego z gdańskich malarzy pokojowych, a w latach 1804–1806 studiował w miejscowej Szkole Sztuk Pięknych i Rzemiosł pod kierunkiem Johanna Adama Breysiga (1766–1831). Po jej ukończeniu został malarzem scenografii dla Teatru Miejskiego w Gdańsku. W czasie wojny z napoleońską Francją w latach 1813–1814 walczył jako ochotnik w pruskim korpusie inżynieryjnym. Gdy wrócił do rodzinnego miasta, porzucił malarstwo pokojowe i zajął się malowaniem pejzaży i architektury. Tworzył eleganckie, starannie i szczegółowo opracowane widoki architektury grodu na Motławą. Drobiazgowa dokładność, z jaką oddawał szczegóły wyglądu ulic i budowli, nie wykluczająca indywidualnego potraktowania tematu, zbliżała jego obrazy do dekoracji teatralnych. Malował pejzaże ze statkami na redzie portu i widoki miast niemieckich. Swoje prace eksponował na wystawach w gdańskim Towarzystwie Sztuk i w Akademii Sztuk Pięknych w Berlinie w latach 1814–1839. Dziś znajdują się one m.in. w Muzeum Narodowym w Gdańsku i w muzeach berlińskich. Obraz olejny przedstawiający Długi Targ (przed wojną w Muzeum Miejskim) został wyróżniony na wystawie stulecia w 1906 roku. Przez kilka lat był współpracownikiem berlińskiego malarza dioram Carla Wilhelma Gropiusa (1793–1870). Po powrocie do Gdańska otworzył podobną pracownię, zwaną „Optisches Theater”, która z czasem zyskała wielką popularność w mieście.

W 1820 roku Zarząd Odbudowy Zamku w Malborku zlecił mu wykonanie malowideł ściennych w kilku pomieszczeniach Pałacu Wielkich Mistrzów, m.in. w Izbie Królewieckiej, zwanej tak od faktu przyznania przez to miasto subwencji na jej odbudowę. Polichromie w formie monochromatycznej, sepiowanej wici roślinnej wykonane z szablonu, powtarzały ornament parami na sąsiadujących ze sobą polach tarczowych, obwiedzionych dodatkowo paskiem złotego ornamentu geometrycznego. Ściany poniżej pokryto kolorem jasnozielonym, z popielatą, szeroką obwódką nad posadzką oraz wokół otworów drzwiowych i okiennych. Izba Królewiecka i pokoje przyległe na przełomie XIX i XX wieku wykorzystywane były jako apartament dla cesarza Niemiec Wilhelma II i jego żony Augusty Victorii w trakcie ich wizyt na zamku. Po II wojnie światowej pomieszczenia wybiałkowano. W roku 1998 polichromie Izby Królewieckiej odsłonięto, zakonserwowano i zachowano jako przykład tzw. „romantycznej odbudowy” zamku. Na podobne działania oczekują jeszcze dekoracje Gregoroviusa ukryte pod pobiałami w salach Pałacu położonych piętro niżej.

Pokłosiem malborskiego epizodu w karierze artystycznej Gregoroviusa był m.in. zorganizowany 22 stycznia 1825 r. w Gdańsku spektakl mechaniczny w jego teatrze optycznym, przedstawiający zamek w Malborku.

Michael Carl Gregorovius zmarł 17 maja 1850 roku w Gdańsku. Jego synowie: Karl Theobald (1818–po 1851), Wilhelm Eduard (1819–1849) i Georg Ferdinand (1822–1845) poszli w ślady ojca, nie osiągnęli jednak jego poziomu artystycznego.

Lit.: Supplement zur elften Anlage des Conversations-Lexikon. Encyklopädische Darstellung der neuesten Zeit nebst Ergänzungen früherer Artikel, Bd. 1, Aachen bis Honved, Leipzig 1872, s. 836; U. Thieme, H. Vollmer, F. Becker, Allgemeines Lexikon der bildenden Künstler von der Antike bis zur Gegenwart, vol. 14, Leipzig 1916, s. 581; Altpreussische Biographie, Bd. 1, hrsg. K. Forstreuter, F. Gause, Marburg/Lahn 1941, s. 230; https://www.bildindex.de/document/obj02531172; https://gregorovius.pl/; http://www.gedanopedia.pl/?title=GREGOROVIUS_MICHAEL_CARL

(oprac. R. Rząd)