Berdysze

W 1910 roku, lub krótko po tej dacie, konserwator zabytków prowincji Prusy Zachodnie i jednocześnie pracownik Zarządu Odbudowy Zamku w Malborku − Bernhard Schmid, w książce ze swojego prywatnego księgozbioru, autorstwa Georgesa Macoira La Bardiche note sur un fer de Hache d’armes, du Musĕe de la Porte de Hal (Bruxelles 1910), wykonał dwa rysunki broni drzewcowej, przedstawiające zgodnie z tytułem opracowania, berdysze.

Szkice wykonane zostały na wyklejkach, które dodał introligator oprawiający księgozbiór malborskiego konserwatora. Książki należące do Schmida oprawione są w twarde okładki z papierową okleiną o wzorze imitującym marmur, oraz opatrzone na przedniej stronie oprawy, tłoczonym i złoconym inicjałem S w otoku z liści laurowych – pełniącego rolę superekslibrisu.
Ta wiedza daje pewność, że właścicielem książki był bliski współpracownik i późniejszy następca Conrada Steinbrechta. To z kolei pozwala przypuszczać, że sporządzone w niej rysunki dotyczą konkretnych przykładów berdyszy z kolekcji militariów znajdujących się wówczas w zamku.
Oba szkice ukazują fragment drzewca z osadzonym nań żeleźcem. Pierwszy rysunek wykonany został tuszem i oprócz informacji ikonograficznej, przekazuje dane metryczne i numer inwentarzowy zilustrowanego zabytku. W górnym prawym rogu Schmid zapisał: Marienburg / M[ilitar]- Inv.[entar] / Td II, 38. Drugi szkic wykonany został ołówkiem i opisany jedynie danymi dotyczącymi wymiarów.
Przekaz ten, poza inwentarzem zbioru militariów T. Blella, jest bodaj jedynym dziś znanym źródłem informującym o nadawaniu numerów inwentarzowych militariom w zbiorach malborskich.

W zasobie Archiwum Państwowego w Malborku znajduje się mocno zniszczony poszyt [APM 206/150], w którym na karcie 366 znajduje się wizerunek pierwszego z opisanych berdyszy. Jest to szkic wykonany, także przez Bernarda Schmida, ołówkiem. Przedstawia ujęcie żeleźca, przedstawionego z drugiej strony. Rysunek jest jednak bardziej schematyczny, towarzyszą mu dane metryczne, ale tu autor nie zapisał przy widoku zabytku numeru inwentarza.

(oprac. B. Butryn)