W ubiegłym tygodniu do zbiorów Biblioteki Muzeum Zamkowego w Malborku powrócił kolejny już egzemplarz pochodzący z dawnych zbiorów zamku malborskiego. Ten siedemnastowieczny druk znajdował się niegdyś w zbiorach biblioteki ogólnej, mieszczącej się w piwnicach Pałacu Wielkiego Mistrza. Proweniencja druku wskazuje na Towarzystwo Odbudowy i Upiększania Zamku Malborskiego (Verein für die Herstellung und Ausschmückung der Marienburg), o czym świadczą stosowne pieczęcie. W latach 1902−1905 Towarzystwo przekazało ówczesnej administracji zamkowej szereg książek, które po połączeniu z biblioteką zamkową stanowiło pokaźny zbiór. Zachowany spis książek z tego okresu zawierał 634 druki zwarte oraz 144 stare druki, pośród nich znajduje się podarowany naszej bibliotece druk. Należy dodać, iż spis ten nie był pełny, a luki w nim miała uzupełniać już administracja zamkowa. Księgozbiór gromadzono w czterech działach (A−D), w obrębie których wydzielono poddziały. Nasz egzemplarz należał do działu D (Geschichtliche Werke), poddziału e (Geschichte Preussens, Polens und der Ostseeprovinzen), w ramach którego utworzono jeszcze bardziej szczegółowe kategorie (w tym przypadku jest to kategoria Kirchliches).
Dzieło Consensus, oder Christliche Vereinigung / In Religions und Glaubens sachen: Zwischen den Evangelichen Kirchen…, zostało wydane w 1605 roku w niemieckim miasteczku Amberg w oficynie Michaela Förstera. Zawiera tłumaczenie z języka niemieckiego na łacinę tekstu tzw. zgody sandomierskiej, zawartej 14 kwietnia 1570 roku na synodzie w Sandomierzu, w sprawie zjednoczenia trzech wyznań ewangelickich: kalwińskiego, luterańskiego i braci czeskich. Ugodę podpisali przedstawiciele tych trzech wyznań: Erasmus Gliczner, Johannes Laurentius i Paulus Gilovius.
Na stronie tytułowej odnajdujemy ślady jego przynależności do zbiorów zamkowych (pieczęcie). Książka znajdowała się w bibliotece ogólnej pod numerem 253, pod tym samym numerem widnieje w spisie książek podarowanych przez Towarzystwo (zob. il.).
Książka ma ciekawą (udokumentowaną) historię. W 1945 roku została zabezpieczona przez Muzeum Wojska, następnie przekazana do Biblioteki Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie do dzisiaj znajduje się szereg starych druków z dawnych zbiorów malborskich. Biblioteka posiadała już identyczny egzemplarz, stąd zapewne trafił on na listę dubletów, a dalej do prywatnych zbiorów polskiego historyka, w którego kręgu zainteresowań pozostawała historia kościoła w Polsce, szczególnie zaś okres reformacji i kontrreformacji. Księgozbiór badacza, wraz z interesującym nas dziełem, trafił do Biblioteki Głównej im. Andrzeja Bartnickiego Akademii Humanistycznej im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku, skąd za pośrednictwem prof. dr. hab. Mariana Dygo został podarowany do zbiorów naszej Biblioteki.
Serdecznie dziękujemy za tak wspaniały gest, który jest przejawem świadomości i odpowiedzialności za rozproszone po II wojnie światowej księgozbiory. Starodruk stanie się częścią stale rozwijającego się zbioru starych druków naszej biblioteki.
Warto zaznaczyć, iż jest to już drugi egzemplarz z dawnych zbiorów, który powrócił do Malborka w tym roku. Tym bardziej jest to powód naszej niezmiernej radości. Prowadzony od 2018 roku projekt badania strat wojennych przynosi zatem oczekiwane rezultaty.
Biblioteka ogólna gromadzona początkowo w Muzeum Prowincji w Gdańsku, zawierała głównie druki, mapy i plany, które dotyczyły bezpośrednio Malborka, zakonu krzyżackiego i Prus. Z czasem część zakupionych dzieł przeniesiono do Malborka. W latach 1896−1899 na rozwój księgozbioru Towarzystwo przeznaczyło około 12 tysięcy marek, zbiór rozrastał się również dzięki darom. Zarząd Odbudowy Zamku równolegle gromadził własny księgozbiór. Jak juz wspomniano, w latach 1902−1905 zgromadzony zbiór książek przekazano pod opiekę Zarządu Odbudowy Zamku. W 1908 roku księgozbiór był umieszczony w dwudziestu trzech zamykanych szafach, pod opieką dr. Walthera Ziesemera, który podjął się również odpisów i opracowania archiwaliów mających znaczenie dla odbudowy zamku. Sporządzony był także katalog. W latach 1909−1911 bibliotekę powiększono o dzieła związane z inwentaryzacją zabytków, literaturę religijną oraz dzieła z zakresu geografii i historii Prus. Towarzystwo przekazało różne katalogi i czasopisma oraz wzięło na siebie część kosztów pomnażania zbiorów bibliotecznych.
(oprac. A. Siuciak)
Dla zainteresowanych polecamy: http://zamekmalbork.home.pl/pl/p/Ksiegozbiory-rozproszone-losy-ksiegozbiorow-historycznych-po-II-wojnie-swiatowej/288 oraz http://zamekmalbork.home.pl/pl/p/PRZYWRACANIE-HISTORII/295
Biblioteka ogólna w przyziemiu Pałacu Wielkiego Mistrza, Marienburg Baujahr, 1918, il. 2-4.