Carl Ludwig Rundt (1802–1868)

Urodzony w Królewcu Carl Ludwig Rundt, jeden z najwybitniejszych romantyków pochodzących z Prus Wschodnich, jest dziś postacią mało znaną [il. 1]. Za życia cieszył się jednak dużym uznaniem wśród współczesnych. Uprawiał pejzaż, wedutę i malarstwo rodzajowe. Zajmował się także litografią, popularną w XIX wieku techniką graficzną, której odkrycie w roku 1797 przez Aloysa Senefeldera (1771–1834) wpłynęło na dzieje poligrafii, rozwój kultury masowej i ilustracji prasowej. Pierwsze nauki w zakresie sztuk plastycznych pobierał u Andreasa Knorre (1763–1841) w założonej w roku 1790 w Królewcu Szkole Sztuk Pięknych. Następnie, w latach 1822–1827, uczył się u Karla Josepha Begasa st. (1794–1854) w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Berlinie. Po zakończeniu edukacji, w roku 1828, wyruszył śladem wielkich artystów Północy do Rzymu, gdzie przebywał z przerwami do końca lat pięćdziesiątych XIX stulecia, współtworząc w Wiecznym Mieście niemiecką kolonię artystyczną. W międzyczasie odbył kilka studyjnych podróży po Europie. W roku 1846 uzyskał tytuł nadwornego malarza króla pruskiego Fryderyka Wilhelma IV Hohenzollerna. Pod koniec lat czterdziestych mieszkał w Londynie, zaś pomiędzy rokiem 1848 a 1861 w Paryżu. W roku 1862 powrócił do stolicy Prus. Zmarł w heskim Wiesbaden w środkowych Niemczech w roku 1868. Portretował znane miejsca i zabytki z różnych zakątków starego kontynentu, m.in.: wnętrze opactwa w Westminster, kościół św. Franciszka w Asyżu, plac św. Marka w Wenecji, bazylikę św. Piotra w Rzymie, wnętrze Capella Palatina w Palermo, dziedziniec klasztorny w Monreale pod Palermo oraz widok zamku królewskiego w Berlinie. Prace artysty znajdują się obecnie w muzeach Europy i Stanów Zjednoczonych.

Pod koniec lat dwudziestych XIX stulecia Rundt odbył podróż do Prus, której celem był rodzinny Królewiec. Odwiedził wówczas Gdańsk z pobliską Oliwą, Lidzbark Warmiński oraz odbudowywany w duchu romantycznego historyzmu pokrzyżacki zamek w Malborku. Efektem wojaży były dwa olejne obrazy przedstawiające wnętrza Pałacu Wielkich Mistrzów [il. 2, 3] oraz 6 (znanych dziś jedynie z tytułów) rysunków z widokiem ogólnym zamku malborskiego, sieni w zamku, kaplicy wielkiego mistrza, Zimowego, Letniego i Wielkiego Refektarza, które artysta zaprezentował w roku 1828 na jesiennej wystawie w Akademii Sztuk Pięknych w Berlinie. Oba płótna ukazujące Niską i Wysoką Sień z figuralnymi witrażami w oknie zachodnim oraz wnętrze kaplicy św. Katarzyny w kierunku wschodnim zakupił do swoich zbiorów król Prus Fryderyk Wilhelma III.

W latach osiemdziesiątych XX wieku do zbiorów Muzeum Zamkowego powróciła pochodząca z dawnych zbiorów zamkowych litografia, wydana w roku 1829 w berlińskiej oficynie Louisa Sache und Co, której twórcą był Rundt. Ukazuje ona w poziomym kadrze zdjęty z natury (co potwierdza inskrypcja) widok malborskiej warowni zza Nogatu [il. 4]. Na pierwszym planie kadr otwiera fragment nabrzeża w Kałdowie z bogatą szatą roślinną i konarami drzew przypominającymi o przemijaniu. Za lustrem spokojnej rzeki rozpościera się częściowo przesłonięty piętrowymi domami rzemieślników z czasów nowożytnych, pomiędzy którymi stoją zrujnowane, pozbawione zwieńczenia średniowieczne Baszty Mostowe, zwarty zespół zamkowy. Po lewej stronie widoczna jest bryła Zamku Średniego z Pałacem Wielkich Mistrzów po przeprowadzonych pracach restauratorsko-budowlanych. Sylweta Zamku Wysokiego, po prawej stronie, po przebudowie na magazyny wojskowe pozbawiona została swych gotyckich dekoracji. Nad kościołem Najświętszej Marii Panny wznosi się wieża główna nakryta barokowym hełmem fundacji starosty malborskiego Michała Ernesta Rexina (ok. 1696–1768). Od wschodniej strony, pomiędzy zamkami stoi budynek (dziś już nieistniejącej) rezydencji jezuickiej z drugiej połowy XVIII wieku.

 Ostatnia kompozycja Rundta, przedstawiająca dawną rezydencję wielkich mistrzów zakonu niemieckiego w Malborku, powstała w roku 1841 w ramach konkursu zainicjowanego przez nadprezydenta prowincji pruskiej Heinricha Theodora von Schöna (1773–1856). Jego celem było wyłonienie artysty, który opracuje pierwowzory do cyklu graficznego, dokumentującego dzieło tzw. romantycznej restauracji zamku. Rundt, rywalizując wówczas z gdańskim profesorem Johannem Carlem Schultzem (1801–1873), stworzył w technice olejnej obraz, ukazujący w szerokim kadrze scenę uroczystego wkroczenia pruskiej Landwehry do miasta w 1814 roku, rozgrywającą się na tle średniowiecznej architektury zamku, gdzie zgromadzeni mieszkańcy wielkimi fanfarami witają bohaterów wojny wyzwoleńczej [il. 5]. Dzieło to nie zyskało aprobaty nadprezydenta, który uznał je za kompozycję rodzajową, i zlecenie na przygotowanie cyklu widoków krzyżackiej warowni otrzymał gdańszczanin. Zakupił je jednak Fryderyk Wilhelm IV do swojej kolekcji.

Malborskie obrazy Rundta (wraz z widokiem Wielkiego Refektarza autorstwa Johanna Carla Schultza) przed rokiem 1945 znajdowały się w zamku Hohenzollernów w Królewcu [il. 6]; później ewakuowano je do zamku Rheinsberg w Brandenburgii. Dziś kompozycje te znamy wyłącznie z czarno-białych reprodukcji ze zbiorów archiwalnych Fundacji Pruskie Zamki i Ogrody Berlin–Brandenburgia (Stiftung Preußische Schlösser und Gärten Berlin–Brandenburg).

(opr. Justyna Lijka)