Dachówka z chińską figurą smoka ziemi, 1722–1796

Proweniencja: Chiny, dynastia Qing, okres Yōngzhén (1722–1735) i Qiánlóng (1735–1796).

Warsztat: nieznany, prawdopodobnie z okolic Shěnyáng (Mandżuria)

Detal architektoniczny; glina palona; odciskanie w matrycy, obróbka ręczna, szkliwienie na kolor intensywnie zielony, wypalanie; wymiary: nieznane. Na podstawie analogii można określić wysokość mieszczącą się w przedziale 22–33 cm

Sygnatury, napisy: brak

Nr przedwojenny inw.: nieznany

Data utraty dzieła: l. 1945–1961

Obecne miejsce przechowywania, inw.: relikt dachówki, znajduje się w zbiorze pomocniczym kolekcji detal architektoniczny i przechowywany jest w piwnicy pod kuchnią na Zamku Wysokim wraz z zabytkowym materiałem rewindykowanym w 1964 roku z Politechniki Gdańskiej.

Z daru misjonarza ojca Grotte, dostarczonego przez Ernsta Börchmanna w 1909 roku do zbiorów malborskich, bądź z daru chińskiego księcia, regenta Zàifēnga.

Dachówka korytkowa, środkowa, typ gąsior z zębem zaczepu z tyłu i nasadzoną na grzbiecie pełnoplastyczną figurą hybrydalnego zwierzęcia – smoka o torsie i nogach lwa, ale pokrytym rybią łuską a na karku z długą, końską grzywą. Ukazane jest ono w pozycji siedzącej na dwóch tylnych łapach i wsparte na dwóch przednich stojących prosto. Ogon zwierzęcia zachowany szczątkowo; zapewne był wzniesiony w górę. Głowa smoka owalna, o małych, okrągłych uszach, a poprzez brodę i rogi przypominająca kozią, była mocno osadzona na masywnej, lekko wygiętej szyi pokrytej łuskami. Bujna grzywa zwierzęcia była podniesiona do góry, esowato wygięta i jakby przytrzymywana przez płożące się na boki dwa rogi.

W przedwojennych zbiorach malborskich znajdowały się jeszcze mniejsze dachówki z tą hybrydalną figurą, niektóre nieco inaczej opracowane miały torsy lub głowy, przez co przypominały bardziej figurę lwa, stąd w starszej literaturze przedmiotu często utożsamiane były z „lwem Fo” lub „psem Fo”. Dachówki mogły pochodzić z innych budowli i być wykonane przez różne warsztaty.

Ikonografia: Figury te można interpretować według mitologii chińskiej jako smoki ziemi (chin. Dì lóng). Bóstwa, które miały znaczenie apotropaiczne. W chińskiej „Księdze Rytuałów” wymienionych jest pięć gatunków stworzeń, pośród których znajduje się smok jako król zwierząt łuskoskórnych. Zajmuje on czwarte miejsce przed człowiekiem o nagiej skórze a po jednorożcu chińskim (chin. qilin) – przedstawicielu zwierząt pokrytych sierścią, feniksie – opierzonych i żółwiu – skorupiaków (zob.: W. Eberhard, Symbole chińskie. Słownik, Kraków 1996, s.204, 234−237).

Analogie: W zbiorach Museum für Ostasiatische Kunst w Kolonii znajdują się analogiczne przykłady dachówek z tymi figurami smoków z XVII–XVIII wieku, które podobnie opracowano plastycznie i kolorystycznie (zob. J. Huo, Weisses Gold. Porzellan und Baukeramik aus China 1400 bis 1900, Köln 2015, s. 246−247 [kat. 98]; E. Fuchs, Dachreiter und verwandete chinesische Keramik des XV. Bis XVIII. Jahrhundert, München [b.r.], s. 58 [kat 10], s. 59 [kat.14], Tafel 10, 14).

(oprac. dr B. Pospieszna)