Domenico Quaglio mł. (1787–1837)

Domenico Quaglio mł. urodził się 1 stycznia 1787 roku w Monachium w rodzinie artystów o włoskich korzeniach (Laino), która osiadła w stolicy Bawarii w drugiej połowie XVIII wieku i był zarazem jej najwybitniejszym przedstawicielem [il. 1]. Uprawiał scenografię teatralną, malarstwo pejzażowe i wedutę. Był prawdziwym znawcą i admiratorem dawnej architektury. Próbował także swoich sił w technikach graficznych, wykonując akwaforty i litografie. W roku 1823 współtworzył jako jedno z pierwszych Monachijskie Towarzystwo Sztuki, zajmujące się promocją współczesnych artystów i uczestniczył w wielu wystawach organizowanych przez niemieckie Stowarzyszenia Sztuki.

Dziś zaliczany jest dziś do grupy czołowych niemieckich malarzy wedutystów okresu romantyzmu. Stworzył podwaliny monachijskiej szkoły malarstwa zabytków architektury, łącząc tradycję siedemnastowiecznego holenderskiego malarstwa pejzażowego „małych mistrzów” i osiemnastowiecznej weduty weneckiej Giovanniego Antonia Canala (1697–1768) z osiągnięciami niemieckich pejzażystów Johanna Georga von Dillisa (1759–1841) oraz Maxa Josepha Wagenbauera (1775–1829).

Pierwsze nauki malarstwa, zasad kreślenia perspektywy architektonicznej oraz z zakresu teorii sztuk i architektury artysta pobierał u swego ojca Giuseppe (1747–1828). Edukację kontynuował w latach 1803–1804 pod okiem Carla Ernsta Christopha Hessa (1755–1828) oraz Johanna Michaela Mettenleitera (1765–1853), zgłębiając wówczas arkana wiedzy na temat litografii i rytownictwa. Twórczość malarską rozpoczął w 1804 roku jako dekorator i malarz scenograficznych motywów architektonicznych w monachijskim teatrze dworskim, uzyskując już w 1809 roku wysoką pozycję w tej dziedzinie. W następnych latach wielokrotnie (i z dużym powodzeniem) wypowiadał się w technikach graficznych na kartach albumów, przedstawiających najciekawsze zabytki architektury rodzinnej Bawarii i innych rejonów Niemiec: Ansichten merkwürdiger Gebäude der Königlichen Baierischen Residenzstadt München (1811–1812), Denkmäler der Baukunst des Mittelalters im Koenigreiche Baiern (1816), Sammlung denkwürdiger Gebäude des Mittelalters in Teutschland (1818–1821). Od roku 1819 poświęcał się wyłącznie malarstwu wedutowemu. W latach dwudziestych, na zamówienie króla Bawarii Ludwiga I Wittelsbacha, namalował serię widoków architektonicznych ukazujących zabudowę Monachium. W ramach studiów nad architekturą średniowieczną odbył wiele podróży naukowo-artystycznych. Zwiedzał rodzime Niemcy, Szwajcarię, Francję, Niderlandy i Włochy, dokumentując w rysunkowych szkicach wygląd historycznej architektury, okolicznych pejzaży oraz napotykanych po drodze ludzi w regionalnych strojach. U kresu życia artysta wraz z architektem Georgiem Friedrichem Zieblandem (1800–1873) kierował odbudową popadającego w ruinę zamku Hohenschwangau, nabytego przez księcia Maximiliana Wittelsbacha, nadając mu neogotycki kostium. Zmarł nagle 9 kwietnia 1837 roku w Hohenschwangau, będąc jeszcze w pełni sił twórczych. Jego grób znajduje się na starym cmentarzu św. Sebastiana w Füssen.

Wiosną roku 1832 Domenico Quaglio wyruszył na zlecenie następcy pruskiego tronu Fryderyka Wilhelma (IV) w podróż do Prus Wschodnich. Głównym celem tej peregrynacji było wykonanie kilku widoków zamku malborskiego do książęcej kolekcji. Fryderyk Wilhelm był bowiem znawcą i miłośnikiem sztuki, a nawet twórcą-amatorem (autorem wielu projektów architektonicznych oraz kompozycji pejzażowych). Współuczestniczył także w tworzeniu programu ideowego odbudowywanego w duchu romantycznego historyzmu zamku w Malborku. Zabytek ten na fali patriotycznego uniesienia i zainteresowania rodzimą przeszłością, jakie ogarnęły Prusy po wojnie wyzwoleńczej (1813–1814), otrzymał nowe propagandowe znaczenie i stał się wizualnym symbolem monarchii pruskiej – materialnym znakiem czasu – łączącym czyny rycerzy zakonnych z bohaterskimi dokonaniami współczesnych Prusaków w walkach z armią Napoleona Bonaparte.

Stworzone przez monachijczyka w latach trzydziestych w zaciszu pracowni obrazy, ukazywały w kilku kadrach wygląd zamku malborskiego po tzw. romantycznej restauracji oraz malowniczy (pierwszy w historii miasta) widok wnętrza Starego Miasta. Na pierwszym zachowanym płótnie artysta namalował, zdjęty z przeciwległego brzegu Nogatu, widok krzyżackiej warowni od południowego zachodu w blasku zachodzącego słońca, który od roku 2011 prezentowany jest w Nowym Pawilonie w Berlinie–Charlottenburgu [il. 2]. Dzieło to było wielokrotnie reprodukowane w różnych technikach graficznych w formie ilustracji książkowych lub luźnych kart. Kolejne kompozycje przedstawiały: Pałac Wielkich Mistrzów od południowego zachodu (obecnie należący do Muzeum Narodowego w Gdańsku) oraz wnętrze Letniego Refektarza ze sztafażem figuralnym z Staatliche Kunsthalle w Karlsruhe. W spuściźnie po malarzu zachowały się ponadto (w zbiorach warszawskich w kolekcji malarza scen historycznych i religijnych Aleksandra Lessera) rysunki piórkiem ukazujące Wysoką Sień w kierunku zachodnim oraz widok Letniego Refektarza. Na wiosnę roku 1835 datowany jest niewielkich rozmiarów rysunek akwarelą i tuszem z dawnej kolekcji przyjaciela artysty, hanowerskiego fabrykanta i miłośnika sztuk pięknych Davida Conrada Bernharda Hausmanna, będący szkicem koncepcyjnym do wspomnianego powyżej obrazu olejnego z Karlsruhe.

(opr. J. Lijka)