Ferdinand Schwarz (1852‒1927)

Ferdinand Schwarz (8 XII 1852 Mechnica ‒1927) był jednym z wielu fotografów, z którym najdłużej, bo aż przez 17 lat współpracował Zarząd Odbudowy Zamku w Malborku. W połowie października 1883 roku, tuż po zawarciu ślubu z Augustą Wilhelminą z domu Steffen, przeniósł się z Elbląga do Malborka. W tym samym roku wynajął u restauratora Neumanna dom przy ulicy Szewskiej 243 (później nr 9). Atelier fotograficzne urządził w oficynie, nazywanej domem ogrodowym, która już stała na gruncie południowej fosy zamku, tuż przy dawnym moście wybudowanym jeszcze w czasach, gdy na zamku znajdowały się pruskie koszary. Jedna ze ścian tego domu była murem oporowym fosy południowej. Lokalizacja tego domu stała się przyczyną długotrwałego (15 lat) procesu Schwarza z Zarządem Odbudowy Zamku, czego nie przewidział, zakupując całą posesję w 1899 roku od spadkobierców Neumanna. Rozgoryczony, historię tego procesu zawarł broszurze pt. „Wer das Glück hat, siegt, Bure oder Engländer. Geschichte meines Prozesses gegen den Schlossfiskus Marienburg” wydanej w 1907 roku w malborskiej oficynie wydawniczej H. Stamma. Po 1907 roku przeniósł się do Dzierzgonia i tam dalej prowadził zakład. Jednak współpracę z Zarządem przerwał w 1900 roku. W pierwszych latach swojej działalności stosował technikę mokrego kolodionu, a nieco później wykonywał fotografie w technice suchej, bromo-żelatynowej. Był jednocześnie wydawcą swoich kart pocztowych.

W latach 1883‒1900, kiedy współpraca z konserwatorem Conradem Steinbrechtem i Zarządem Odbudowy Zamku w Malborku układała się jeszcze pomyślnie, fotograf wykonał bardzo dużo szklanych negatywów (9×12 cm), które odpowiednio sklasyfikowane i zabezpieczone w oprawnych albumach tworzyły bibliotekę Archiwum Fotografii. Ponadto dostarczył masę odbitek fotograficznych (9×12 cm, 13×18 cm) do Malborskich Roczników Odbudowy Zamku (Marienburg Baujahren). Każdy rocznik był wykonywany najczęściej w dziewięciu egzemplarzach, które były wysyłane do Wilhelma II, króla Prus i cesarza Niemiec, oraz do wszystkich państwowych instytucji nadzorujących i wspierających prace restauratorskie prowadzone na zamku. Egzemplarze przeznaczone dla cesarza oprawiał w półskórek z tłoczonymi złotymi literami i ornamentami berliński introligator W. Collin. Wspomniane archiwum fotograficzne w 1903 roku liczyło 700 sztuk szklanych negatywów, nie wszystkie jednak były autorstwa Schwarza. O czym możesz przeczytać: http://test.artbeat.com.pl/stratyy/albrecht-meydenbauer-1834-1921/ oraz http://test.artbeat.com.pl/stratyy/zbior-negatywow-szklanych/

Możliwe jest wskazanie tylko trzech roczników (1888‒1890), do których negatywy i odbitki wykonał sam Schwarz. W pozostałych zamieszczane były też prace innych fotografów. Od 1891 do 1900 roku przy wykonywaniu zdjęć współpracował z Carlem Kuhndem, który po odejściu Schwarza zajął jego miejsce, jako fotograf zamkowy: http://test.artbeat.com.pl/stratyy/carl-kuhnd-1853-1921/

Schwarz zajmował się fotografią portretową i pejzażową. Wykonywał też zdjęcia stereoskopowe. Wydawał serie pocztówek ukazujących piękno zamku i miasta, które bardzo chętnie nabywali coraz liczniejsi turyści. Utrwalał też bardzo ważne wydarzenia zarówno dla miasta, jak też bliższej i dalszej okolicy. Znane są jego fotograficzne albumy ukazujące nie tylko w pełnej krasie zamek, np. wnętrze kościoła zamkowego po restauracji Conrada Steinbrechta (Die Marienburg. Inneres der Schlosskirche, 1892), ale też takie wydarzenia jak powódź na Żuławach (Bilder von dem Nogat-Eisgang und der Ueberschwemung am Sonntag Palmarum den 23|3 1888), budowę mostu – nowej przeprawy przez Nogat (Neu Nogat Brücke bei Marienburg), czy pożar miasta Malborka w 1899 roku (Marienburg. Brand im Hohen Lauben 26|7 1899).

W 1912 roku Ferdinand Schwarz został członkiem założycielem cechu fotografów okręgu elbląskiego i zastępcą starszego cechu – Wilbalda Zehra, co było dowodem uznania dla jego osiągnięć. Otrzymał medale na Północnoniemieckiej Wystawie Rzemiosła w Królewcu w 1885 (wielki srebrny), na Zachodniopruskiej Wystawie Rzemiosła w Grudziądzu w 1886 roku (srebrny) i na Międzynarodowej Wystawie dla Fotografów Amatorów jesienią 1896 roku w Berlinie (złoty). W końcowym okresie życia fotografował rodzinę Sierakowskich z Waplewa.

Lit.: B. Pospieszna, Archiwum fotograficzne malborskiego zarządu odbudowy zamku (1882-1920) [w:] Praeterita Posteritati, Studia z historii sztuki i kultury ofiarowane Maciejowi Kilarskiemu, red. M. Mierzwiński, Malbork 2001, s. 359‒382; B. Pospieszna, Przedwojenne archiwum fotograficzne na zamku malborskim, [w:] Przywracanie historii. Losy malborskich zbiorów po II wojnie światowej: katalog wystawy w Muzeum Zamkowym w Malborku, red. A. Siuciak, Malbork 2015, s. 209‒219; A. Dobry, Pocztówki: katalog zbiorów Muzeum Zamkowego w Malborku, Malbork 2011 [kat. 432, 556, 581].

(oprac. dr B. Pospieszna)