Sprawozdania Zarządu Towarzystwa Odbudowy Zamku Malborskiego – cz. 1

Tradycyjnie, już od lat, z końcem września Muzeum Zamkowe w Malborku kończy sezon turystyczny. Podobnie było przed 130 laty z sezonami budowlanymi, toczącymi się corocznie podczas prac konserwatorskich w okresie tzw. scjentystycznej restauracji zamku. Z tego powodu publikowane cyklicznie od 1894 roku Sprawozdania Zarządu Towarzystwa Odbudowy i Upiększania Zamku Malborskiego retrospektywnie obejmowały zwykle trzyletnie okresy, rozpoczynające się i kończące dniem 1 października.

Sprawozdania składano na walnych zgromadzeniach członków Towarzystwa na początku grudnia roku zamykającego raportowany okres.  Po zatwierdzeniu przez zgromadzenie kierowano je do druku i w tej formie ukazywało się w kolejnym roku. Zatem pierwszy zeszyt, obejmujący okres od 1 października 1890 do 1 października 1893 roku, wydany został w Gdańsku w 1894 roku i zawierał treść zaakceptowaną przez członków Towarzystwa na walnym zebraniu w dniu 8 grudnia 1893 roku.

Sprawozdania, których odbiorcami byli przede wszystkim członkowie Towarzystwa, miały jasno i skrótowo relacjonować realizację celów założonych w statucie. Poza tym rzetelne informowanie społeczeństwa miało swój pragmatyczny wymiar. Chodziło o zjednywanie osób zainteresowanych dziełem odbudowy krzyżackiej warowni, do czynnego jej wspierania poprzez akcesję do Towarzystwa.

Ukazujące się do początku lat 40. XX w. Sprawozdania, których polskojęzyczną i krytyczną wersję przygotowujemy, stanowią istotne świadectwo społecznego poparcia dla przedsięwzięcia, które już wtedy było oceniane jako jedna z ważniejszych tego typu realizacji. Dodatkowo, zwłaszcza po geopolitycznych skutkach II wojny światowej, stały się one niebagatelną podstawą źródłową dla nowych opiekunów i badaczy dziejów zamku w Malborku. Właśnie te aspekty będziemy starali się uwypuklać w kolejnych postach, które zamieszczać będziemy aż do czasu wydania i promocji tomu zawierającego komplet Sprawozdań.

By zilustrować merytoryczną wartość publikacji Zarządu Towarzystwa Odbudowy i Upiększania Zamku Malborskiego przytoczymy w całości drugi akapit pierwszego ze sprawozdań:

Budowlana restauracja Zamku Wysokiego została w tym okresie doprowadzona do końca, a wkrótce będzie również ukończone upiększanie wnętrz w dawnej wspaniałości. Z drugiej strony udało się Towarzystwu utworzyć w tym okresie kolekcje, które już teraz stanowią cenną ozdobę powstającego na nowo zamku, a przy dalszej trosce i pomnażaniu sprawią, że stara twierdza Zakonu stanie się centrum badań nad historią naszych rodzimych prowincji – Prus Wschodnich i Zachodnich.

W drugiej części zacytowanego wyimka sprawozdawcy sformułowali strategiczne założenia, wspierane przez Towarzystwo w zakresie gromadzenia zbiorów zamkowych i co się z tym wiąże także intelektualno-naukowego programu jego przyszłej działalności. Dość powiedzieć, że pominąwszy szczegóły i narracje narzucane przez kolejne władze (II i III Rzesza Niemiecka, Polska Ludowa), jest on nadal aktualny.

Na koniec jeszcze, krótki komentarz dotyczący cytatu o zamknięciu zasadniczych prac w obrębie zamku konwentualnego (Zamek Wysoki). Właśnie z tej okazji, w roku wydania tego sprawozdania (tj. 1894), obyły się na zamku uroczystości z udziałem dworu cesarskiego Wilhelma II. Z nieznanej nam przyczyny kolejne sprawozdanie opublikowano dopiero w 1899 roku, pomijało ono zatem przedział sprawozdawczy od 1 października 1893 do 1 października 1896, w związku z czym wydarzenie to nie zostało zrelacjonowane. Szczęśliwie przygotowania zamku do tej uroczystości zostały utrwalone na fotografiach, dlatego publikujemy ich wybór, jako wizualne świadectwo wydarzenia.

(oprac. B. Butryn)