proweniencja: Prusy Królewskie, Malbork, warsztat nieznany
wyrób garncarski; glina, odciskanie w matrycy, obróbka ręczna, angobowanie, szkliwienie, związki metali, wypalanie
wymiary: nieznane
sygnatury, napisy: brak
nr przedwojenny inw.: nieznany
data utraty dzieła: l. 1945–1961
W opracowaniu kafli pozyskanych z terenu zamku malborskiego Karl Hauke wymienił interesujący fragment kafla wieńczącego, zielono szkliwionego, na którym zidentyfikował herb Prus Królewskich (ryc. 1). Od początku istnienia Prus Królewskich inkorporowanych do Królestwa Polskiego 6 marca 1454 roku herb był również herbem województwa malborskiego.
Był to spory fragment kafla płytkowego, wieńczącego, o kadrze zbliżonym do kwadratu. Ozdobiony został reliefowo opracowanym motywem heraldycznej tarczy z herbem Prus Królewskich trzymanej z obu boków przez mężczyznę w koszulce kolczej. Jego głowa i bok płytki z herbem były odtłuczone. Podtrzymywana tarcza miała kształt zbliżony do tarczy polskiej z górnymi uszakami. W jej polu znajdowała się heraldyczna figura orła, o głowie skierowanej w prawo, z koroną królewską zsuniętą na szyję i z dodanym ramieniem zbrojnym z mieczem nad rozpiętym lewym skrzydłem, jako symbolem udostojnienia herbu (ryc. 2).
Podobny typ kafla wieńczącego z wizerunkiem mężczyzny trzymającego herb rodziny Bonerów pozyskano w 1967 roku na posesji przy ul. Krakowskiej 50 w Krakowie. Obecnie znajduje się on w zbiorach wawelskich (inw. Dep. 442). Kafel krakowski ma wymiary 26,5 x 18 cm i był wielobarwnie szkliwiony (ryc. 3). Malborski był prawdopodobnie zielono szkliwiony. Jego opracowanie plastyczne wskazuje na ten sam warsztat garncarski, w którym wykonany został inny, zaginiony malborski kafel z wizerunkiem młodego mężczyzny w oknie o kształcie zamknięcia w ośli grzbiet (ryc. 4). Podobny kafel z wizerunkiem mężczyzny w oknie, jak pisał Hauke, pozyskano z badań na terenie dawnego, gdańskiego zamku krzyżackiego, który został zburzony w 1454 roku.
(oprac. dr B. Pospieszna)
Ryc. 1. B. Schmid, K. Hauke, Ofenkacheln des. 14. und 15. Jahrhunderts in der Marienburg, Geschäftsbericht des Vorstandes des Vereins für die Herstellung und Ausschmückung der Marienburg für die Zeit vom 1. April 1924 bis zum 31. März 1925, s. 6, Abb. 8.
Ryc. 3. M. Piątkiewicz-Dereniowa, Kachel mit Rosette und Aufschrift, [w:] Polen im Zeitalter der Jagiellonen 1386‒1572: 8.Mai−2. November 1986, Schriftl. G. Stangler, F. Stolot, Wien 1986, s. 391 [Kat.-Nr. 268].
Ryc. 2. W. Stüwer, Westpreussens Landessiegel und Landeswappen, Westpreussen Jahrbuch, Bd. 36 (1986), il. po s. 8.
Ryc. 4. Schmid, Hauke, Geschäftsbericht 1924‒1925, Abb. 8.