Kolejny rok za nami, kolejne wyzwania przed nami. Tak właśnie można podsumować ostatnie lata działań projektowych. A wiedzieć warto, iż podejmowany od 2018 roku trud przynosi coraz większe efekty. O tym co? jak? gdzie? i dlaczego? – już za chwilę.
Poprzedni, bardzo intensywny czas, zamknęliśmy złożeniem raportu z przeprowadzonych działań, który został przyjęty bez zastrzeżeń. Tym samym zakończyliśmy kolejny etap w naszej drodze do bliższego poznania przedwojennych kolekcji zamku malborskiego. Ale jak wiadomo to jeszcze nie koniec…;-) Świadczy o tym ogrom nowych zadań i wątków, które pojawiły się na horyzoncie. W końcu 2023 roku przygotowaliśmy wniosek na kontynuację badań w ramach programu MKiDN Badanie polskich strat wojennych i z niecierpliwością wyczekujemy na jego wyniki. Ostatnie miesiące to czas podsumowań, rozliczeń, a także satysfakcji z dobrze wykonanej pracy. To również okres wielkiej radości, z mocnym wejściem w nowy 2024 rok, w postaci powrotów dwóch zamkowych obiektów.
Rok 2023 upłynął pod znakiem żmudnych prac związanych z przygotowaniem drugiego tomu katalogu strat wojennych i zbiorów rozproszonych, poświęcony ceramice, detalowi architektonicznemu oraz kaflom autorstwa dr Barbary Pospiesznej, wieloletniej kustoszki i opiekunki kolekcji ceramiki, szkła artystycznego i kafli (zapowiedź; publikacja). Publikacja ukazała się zgodnie z zamierzeniami i tym samym nadrzędny plan jaki przyświecał od samego początku naszym poczynaniom udaje się sumiennie wypełniać. Równocześnie realizowaliśmy dalsze kwerendy oraz inne zadania zawarte w harmonogramie.
Zabytki z przedwojennych kolekcji, które powróciły do Malborka w 2023 roku; fot. witraże - D. Matloch/MKiDN; hełm garnczkowy - J. Pacanek/MZM
Wszelkim działaniom towarzyszyło nieustanne poczucie euforii za sprawą wydarzeń, które zapoczątkowały serię powrotów zamkowych zbiorów. Proces ten, poprzedzony miesiącami badań oraz ścisłej współpracy z Departamentem Restytucji Dóbr Kultury MKiDN, zaowocował przekazaniem do zbiorów Muzeum Zamkowego w Malborku dwóch kwater witrażowych (zob. https://straty.zamek.malbork.pl/kwatera-witrazowa-mojzesz; https://straty.zamek.malbork.pl/pole-witrazowe-z-roslinnym-motywem-dekoracyjnym/) oraz hełmu garnczkowego (zob. tutaj). Oficjalne przekazanie obiektów odbyło się 4 sierpnia 2023 r. w obecności Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Piotra Glińskiego (relacja z uroczystości) oraz przedstawicieli Departamentu Restytucji Dóbr Kultury. Była to uroczystość wyjątkowa pod każdym względem. Pomijając rezultat prac projektowych, był to pierwszy w historii naszego muzeum fakt odzyskania przedwojennych obiektów w ramach działań restytucyjnych prowadzonych przez MKiDN; także po raz pierwszy przedmiotem działań ministerstwa były witraże. Podczas uroczystości zaprezentowano dotychczasowe działania Projektu Straty, a zaproszeni goście mieli okazję osobiście odwiedzić pierwotne lokalizacje odzyskanych po blisko 80 latach zabytków.
Takie historie zawsze wzbudzają spore emocje, tym bardziej, iż mieliśmy świadomość, że w międzyczasie prowadzonych było, i nadal jest, jeszcze kilka podobnych spraw. Na efekty niektórych nie musieliśmy długo czekać, bowiem już w pierwszym tygodniu stycznia bieżącego roku, trafiła do nas kolejna wspaniała wiadomość. Oto dzięki blisko rocznym staraniom do Muzeum Zamkowego powróciło skrzydło ołtarzowe z Ingeln z ok. 1500 roku, które do 1945 roku wisiało na południowej ścianie kościoła NMP na Zamku Wysokim w Malborku (link). Dwa tygodnie po tym wydarzeniu do muzeum, dzięki wspaniałemu gestowi aktualnego właściciela, powróciła kolejna kwatera witrażowa (link), pochodząca z tego samego miejsca i warsztatu, jak odzyskane w roku ubiegłym. Tym samym tylko w styczniu nasze muzeum wzbogaciło się o kolejne dwa zabytki z przedwojennych kolekcji. Na podziękowania związane z tymi powrotami jeszcze będzie czas podczas planowanych uroczystości, o czym z pewnością poinformujemy.
Zabytki z przedwojennych kolekcji odzyskane w styczniu 2024 r.; fot. skrzydło ołtarzowe - L. Okoński; witraż - B. Butryn/MZM
Tegoroczna edycja projektu, w przypadku pomyślnego przyznania środków, zakłada kontynuację prac przy kolejnym tomie katalogu strat wojennych i zbiorów rozproszonych, tym razem poświęconemu meblom. Wszystkie zabytki objęte katalogiem i nie tylko te, zostaną wpisane do bazy strat wojennych MKiDN. W dalszym ciągu będziemy realizować kwerendy, kontynuować badania źródłowe w Polsce, jak i zagranicą, bez których dalsze postępy nie będą możliwe. Pochylimy się również nad odzyskanymi witrażami, które wymagają konserwacji. Zmiany planowane są również w obrębie strony internetowej, w szczególności w zakresie jej dostępności i przejrzystości. Zakres zadań jest jak zawsze dość obszerny, jednakże mamy nadzieję, iż kolejny etap również zakończymy zgodnie z założeniami, czego sobie bardzo życzymy. A Państwa zapraszamy do aktywnego uczestnictwa i współdzielenia z nami każdej chwili.
Aleksandra Siuciak