autor: Hermann Schaper
miejsce powstania: Hanower
czas powstania: kwiecień – październik 1895 r.
technika: tkanie, malowanie
materiał: płótno, farby
wymiary: ok. wys. 180 cm, szer. 570 cm
sygnatury: brak
numer przedwojennego inwentarza: nieznany
data utraty: 1945 r. (lub krótko po)
Dwa dzieła malarskie na tkaninie o formacie wydłużonego horyzontalnego prostokąta. Kompozycje ujęte wąską bordiurą, na krótszych pionowych bokach, wypełnioną dekoracją o motywie wici roślinnej. Pasy górny i dolny z inskrypcją wypisaną majuskułowymi literami w języku łacińskim.
1. Tkanina A, fragment lewej części; Marienburg Baujahr 1902, fot. 20
2. Tkanina A; Marienburg Baujahr 1902, fot. 19
Tkanina A
wers górny: IAM PATER AENEAS ET IAM TR[…] (dalej kilkadziesiąt nieodczytanych słów);
wers dolny SPELUNCAM DIDO DUX E[…] (dalej kilkadziesiąt nieodczytanych słów).
W polu przedstawieniowym, po lewej, budynki ukazane w perspektywie zbieżnej, tworzące wydzieloną przestrzeń dla sceny uczty. Przed schodami prowadzącymi do wnętrza architektonicznego zastawiony stół, za nim siedzące osoby, trzech mężczyzn i jedna kobieta. Przy lewym końcu stołu stojąca grupa pięciu rozmawiających, zwróconych do siebie mężczyzn. Po prawej, odwrócony tyłem do patrzącego, sługa z dzbanem trzymanym od spodu w prawej dłoni. Na prawo od krawędzi budynku, sceny rozgrywające się w otwartym krajobrazie, zajmujące nieco więcej niż połowę powierzchni przedstawieniowej. Na pierwszym planie kilku konnych (więcej niż trzech), ukazanych na tle górskiego, skalistego krajobrazu, wypełniającego drugi plan. W tej części ukazano przynajmniej siedem osób. Przy prawej krawędzi kompozycji widocznych trzech konnych myśliwych z sokołami.
Tkanina B
wers górny: HIC PI[…] ENEAS RAPTOS QUI EX HOSTE PENATES CLASSE VEHIE SECUM […] (dalej kilkadziesiąt nieodczytanych słów);
wers dolny: (dwa lub trzy słowa początkowe) […] FORMA PULCHERRIMA DIDO […] (dalej kilkadziesiąt nieodczytanych słów).
Sceny rozgrywające się w otwartym górzystym krajobrazie. Po lewej stronie pola przedstawieniowego na pierwszym planie, dwie osoby zwrócone do siebie, siedząca kobieta po lewej, przed nią nagi mężczyzna (?). Na drugim planie, na równinie za skałami, w dwóch osobnych grupach sześć osób, w tym dwie kobiety, po jednej w każdej z grup. W prawej części kompozycji widok architektoniczny.
3. Fragment tkaniny B; Marienburg Baujahr 1902, fot. 18
Prace Hermanna Schapera powstały na polecenie Conrada Steinbrechta, kierującego odbudową zamku malborskiego. Wskazał on na przechowywane w hanowerskim August Kestner Museum renesansowe, ale osadzone w późnośredniowiecznej tradycji przedstawieniowej kartony do tapiserii, autorstwa Giovanniego di Niccolò de Luteri (zw. Dosso Dossi), jako wyjściowy wzór dla dwóch opon przeznaczonych do wnętrz zamkowych. Przedsięwzięcie sfinansowało Towarzystwo Odbudowy i Upiększania Zamku Malborskiego.
Zaginione i być może już dziś nieistniejące kompozycje, były w istocie pastiszami, gdyż jedynie w warstwie ikonograficznej powtarzały pierwowzór kompozycji Dossiego, które były mniejsze i przeznaczone do realizacji jako utwory tkackie. Takie postępowanie było motywowane aspektem ekonomicznym – obniżenie kosztów wykonania – malowane mogły powstać taniej i szybciej niż tkane, oraz estetycznym – chodziło o wielkość dopasowaną do szerokiej ściany poprzecznej refektarza na Zamku Średnim.
W latach 1895–1945 obie realizacje zawieszone były, z krótkimi przerwami związanymi z toczącymi się pracami restauratorskimi, w Wielkim Refektarzu na Zamku Średnim.
(oprac. B. Butryn)
4. Tkaniny zawieszone w Wielkim Refektarzu, po 1910 roku; Muzeum Zamkowe w Malborku, nr inw. MZM/DH/744/12