warsztat południowoniemiecki, Ingeln (Dolna Saksonia), ok. 1500 r.
drewno, polichromia, złocenia
wym.: 141,5 x 82 cm
aktualne miejsce przechowywania: Kościół p.w. św. Trójcy w Gdańsku
AKTUALIZACJA!!! – dzięki współpracy Prowincji św. Maksymiliana Marii Kolbego Zakonu Braci Mniejszych Konwentualnych w Polsce (Franciszkanie), Muzeum Zamkowego w Malborku oraz Departamentu Restytucji Dóbr Kultury MKiDN skrzydło ołtarzowe z Ingeln powróciło do macierzystej kolekcji (https://www.gov.pl/web/kultura/skrzydlo-oltarzowe-z-ingeln-powroci-do-muzeum-zamkowego-w-malborku)
Prostokątne skrzydło ołtarzowe, podzielone poprzecznie na dwie kwatery, wypełnione sześcioma rzeźbami, ustawionymi w rzędach po trzy. Górne krawędzie kwater dekorowane maswerkami o motywach łuku w ośli grzbiet i rybiego pęcherza. Skrzydło zwieńczone grzebieniem ze sterczyn w formie stylizowanych kwiatów. Figury przedstawiające świętych, w górnym rzędzie św. Anna Samotrzeć, św. Wawrzyniec i św. Barbara; w dolnym św. Maria Magdalena, św. Katarzyna i św. biskup. Tło za postaciami złocone, rama czerwona. Ślady zawiasów wskazują, że jest to skrzydło lewe. Omawiane skrzydło jest pozostałością średniowiecznej nastawy pochodzącej z kościoła w Ingeln w Dolnej Saksonii. Zdaniem Bernharda Schmida była ona dziełem warsztatu pochodzącego z Hildesheim, który miał wykonać także ołtarz w Altencelle powstały w 1509 roku. W okresie nowożytnym świątynia w Ingeln przeszła w ręce protestantów, zaś tryptyk w 1700 roku został przerobiony na ołtarz kazalnicowy, jako bardziej odpowiadający potrzebom liturgii ewangelickiej.
Fotografia archiwalna; wg. Schmid Bernhard, Verzeichnis älterer..., Berlin 1927, Abb. 11, s. 19
Fotografia archiwalna; źródło Bildindex Marburg: https://www.bildindex.de/document/obj20204046?part=0&medium=mi06732e09
Skrzydło ołtarzowe we wnętrzu kościoła NMP na Zamku Wysokim; Marienburg Baujahr, 1901, fot. 4
W miejsce szafy środkowej wbudowana została ambona, do której przytwierdzono skrzydła. W wyniku tych przekształceń sześć figur przedstawiających świętych, pochodzących z predelli nastawy, ewentualnie z jej korpusu, znalazło się poza obrębem ołtarza. W 1893 roku oba skrzydła i pojedyncze rzeźby zostały zakupione do zamku w Malborku, z przeznaczeniem do dekoracji restaurowanego wnętrza kościoła NMP. Najlepiej zachowane, lewe skrzydło, po oczyszczeniu i pokryciu nową warstwą polichromii zawieszono na południowej ścianie świątyni, pozostałe dwanaście figur, wykorzystano do wypełnienia dwóch jednorzędowych nastaw, które wykonano do dekoracji ołtarzy bocznych (maryjnego i chrystologicznego) w kościele.
W roku 1945 skrzydło zostało przewiezione do Muzeum Miejskiego w Gdańsku, skąd w nieznanym czasie i okolicznościach trafiło do sąsiedniego kościoła oo. franciszkanów, gdzie znajduje się do dziś. Ołtarzyki boczne z figurami z Ingeln pozostały w zamku i uległy niemal całkowitemu zniszczeniu – pozostało pięć figur, fragment skrzyni oraz malowane dwustronnie skrzydło jednego z nich.
(oprac. M. Czapska)
Zabytek na wystawie Przywracanie historii. Losy malborskich zbiorów po II wojnie światowej, Muzeum Zamkowe w Malborku, 2015 r.; fot. L. Okoński
Stan obecny; fot. L. Okoński