Szklana flasza puzdrowa z herbem Conrada von Burgsdorffa

Zakład: huta szkła w Marienwalde (Marchia Brandenburska; ob. Bierzwnik, pow. choszczeński), 1644 r.

technika: dmuchanie (podstawa), prasowanie, malowanie farbami emaliowymi; odlew (cyna)

materiał: szkło tzw. leśne, żółtozielone; emalia (kolory: biały, czarny, niebieski, czerwony, zielony, żółty); cyna

wymiary: wys. 13,5 x 7 x 7 cm (?)

numer przedwojennego inwentarza: nieznany

data utraty dzieła: nieznana

Z kolekcji barona Sokratesa von der Noddgerie zu Pfefferkorna; od 1834 roku w zbiorach zamku Malborku; data utraty oraz dalsze losy nieznane.

Niewielka flaszka pierwotnie stanowiła część większego kompletu, wyprodukowanego przez brandenburską hutę szkła w Marienwalde (ob. Bierzwnik, woj. zachodniopomorskie, pow. choszczeński), działającą w latach 1607–1823. Składał się on się z trzech dużych i pięciu małych flasz w futerale, stąd przyjęto dla nich termin puzdrowe. Egzemplarz malborski oznaczony został rzymską cyfrą III, wybitą na cynowym wieczku.

Flasza o korpusie czworobocznym, o zaokrąglonych ramionach, bardzo niskiej cylindrycznej szyi oprawnej i zamykanej cynową pokrywą. Dekoracje malarskie i inskrypcja wykonane rożkiem w technice emalii. Na frontonie flaszy, w centralnej części, herb własnościowy Konrada von Burgsdorffa (1595–1652), szambelana elektora Brandenburgii, naczelnego wodza brandenburskich twierdz oraz tajnego radcy ziemskiego (il. 1), nadany w listopadzie 1643 roku, przez Fryderyka Wilhelma I von Hohenzollerna (1620–1688). W koronie znajdującej się na hełmie prętowym, wyrastają dwa zbrojne ramiona, trzymające w dłoniach po trzy strusie pióra każda (białe, czerwone i niebieskie). W polu tarczy na przecięciu słupów z poziomą belką umieszczono krzyż maltański, zdradzający przynależność właściciela do zakonu joannitów. Herb ujęty mięsistymi, dwubarwnymi liśćmi labrów spływających zza hełmu. Po obu stronach ramion, na wysokości zgiętych łokci, namalowane cyfry: z lewej 16, z prawej 44, oznaczające rok 1644. Na przeciwległym boku flaszy, z tyłu, białą farbą inskrypcja w 12 wersach, zajmująca prawie całą powierzchnię ścianki naczynia:

Conradt von Burckstorff deß

Johanniter ordens Ritter und

Comptor Zulagow, off Goldbeck,

groß machnow und manschnow

Erbessen ^.Churl: Brandenb, ober

Cammerherr.^. geheimbter Neu:

märckischer Regierungs: undt

ambts Cammer Raht.^. Oberster. ^.

Ober Comendant ^. der Sämptli

:chen vestungen in der Chur: und

Marck Brandenburgk und ober Haubt

:man der veste Cüstrin

Po obu bokach flaszy, patrząc od strony herbu, znajdowała się dekoracja z motywem roślinnym – bukietem kwiatowym z dominującym czerwonym geranium oraz białymi konwaliami z ozdobnymi żółtymi i zielonymi liśćmi, spięty ozdobną klamrą i u dołu podkreślony dwoma krótkimi beleczkami (il. 2–3). Na barkach flaszy dekoracja kratownicowa, bordiurowa wykonana białymi i niebieskimi kropkami.

Prezentowany zabytek znany jest z dokumentacji zachowanej w Museumsverband des Landes Brandenburg w Poczdamie. Zdjęcia wykonano prawdopodobnie około 1929 roku, na zlecenie Georga Mirowa, na potrzeby artykułu pt. Marienwalder Vierkantflachen aus der Frühzeit der Brandenburgischen Glasindustrie, który ukazał się drukiem w 1931 roku w czasopiśmie Brandenburgische Museumsblätter. W swej rozprawie autor wymienia i omawia wspomnianą flaszę  – wyrób marienwaldzkiej leśnej huty szkła, znajdującą się wówczas w zbiorach zamku w Malborku, a pierwotnie z kolekcji barona von Pfefferkorna.

Przekazana dokumentacja przedstawia odbitkę karty składającej się z dwóch zdjęć naklejonych na karton, z odręcznymi zapiskami ołówkiem z przodu, i ciemnym piórem z tyłu (Marienwalder Flasche, poniżej Pfefferkornsche Sammlung, trzeci wers ucięty) – niestety odbitka nie przedstawia całej karty, więc nie jest możliwym odczytanie pełnej treści tych wpisów (il. 4–5).

Omawiany zabytek nie figuruje w inwentarzu Verzeichniß derjenigen Gegenstände welche von dem Major von Pfefferkorn dem Königl. Schlosse zu Marienburg geschenckt und durch Allerhöchste Ordre von 1sten November 1840 zum öffentlichen Verkauf designiert worden sind z 1840 roku  (Archiwum Państwowe w Malborku, sygn. 206/151). W spisie notowane są natomiast różnego rodzaju wyroby ze szkła np. pod pozycją 369 Gläser verschiedener Art (Szkła różnego rodzaju). Jednakże nie jest możliwym potwierdzenie czy owa butelka stanowiła część wymienionej pozycji.

W zbiorach Los Angeles County Museum of Art znajduje się analogiczna flasza, zdaje się jednak nie pochodząca z tego samego kompletu. Na cynowym wieczku nie odnotowano cyfry rzymskiej, oznaczającej kolejną część zestawu, również inskrypcja znajdująca się z tyłu, pomimo tej samej treści i naniesienia w 12 wersach, różni się układem (il. 6–7). Butelka, jak sugeruje darczyńca amerykańskiego muzeum, kolekcjoner Hans Cohn, pochodzi z kolekcji Nathaniela i Alphonsa von Rothschildów z Wiednia.

(oprac. A. Siuciak)