Talerz tolkmicki z pejzażem architektonicznym, XVIII w.

proweniencja: Prusy Królewskie, Tolkmicko

warsztat: lokalny

materiał: fajans pomorski; glina

technika: obtaczanie na kole, obróbka ręczna, szkliwienie, malowanie na surowym szkliwie tlenkami metali, wypał tradycyjny

wymiary: śr. 32 cm

dawny numer inwentarzowy: Inw. HMM/162

Talerz został podarowany do kwidzyńskich zbiorów 5 czerwca 1925 roku przez właściciela ziemskiego Franza Tgahrta (1868‒1939) z Małego Szkaradowa (niem. Klein Schardau) w powiecie sztumskim, który był też kaznodzieją menonickim w przysiółku Przydatki (niem. Zwanzigerweide) lub jego syna Hermanna (1897‒1945). Oprócz tego, jeden z panów Tgahrtów, podarował pięć innych przedmiotów (inw. HMM WPr. 161, 163−166). Talerz był uszkodzony, ale niezwykle intersujący. Waldemar Heym przyjął dar do zbiorów Muzeum Regionalnego w Kwidzynie i wycenił na 30 marek (il. 1). Nie wiadomo na jakiej podstawie określił proweniencję naczynia, ale można sądzić, iż jako znawca ceramiki z Tolkmicka zauważył cechy charakterystyczne dla wytwórczości tego ośrodka garncarskiego.

Talerz ścienny, okrągły, płaski, o lustrze przechodzącym w niski fazowany wrąb. Krawędzie kołnierza podkreślone grubszą obwódką, pod nią zygzak. Dekoracja malowana. Na powierzchni lustra centralnie umieszczona masywna, czterokondygnacyjna wieża zwieńczona krzyżem. Po jej bokach ustawione szczytowo dwukondygnacyjne domy o spadzistych dachach. Na skrajach kompozycji dwa duże drzewa liściaste pochylone ku budowlom. Ich potrójne korony opracowane w formie przypominającej pióropusze lub liście palm. Na pierwszym planie kompozycji ustawione pasieczniki przypominające literę X ustawione pomiędzy wysokimi kępami traw (il. 2).

Talerz był rozłamany, scalony na gips i wzmocniony trzema metalowymi klamrami. Niewielki odcinkowy ubytek kołnierza, duży trójkątny i mniejsze okrągłe odpryski szkliwa widoczne na dekoracyjnej powierzchni w postaci uzupełnień gipsem.

W opisie przedstawienia malarskiego centralną budowlę wieżową Heym nazwał pagodą przekształconą na kościół, co według niego miało wskazywać na zainspirowanie się wytwórcy porcelaną chińską lub fajansami holenderskimi, które ją naśladowały.

(oprac. dr B. Pospieszna)