Autor: Paul Klinka
Czas powstania: 1905–1910
Materiał: drewno, skóra, pergamin, srebrna folia, złota folia, farba
Technika: snycerka, tłoczenie, malowanie, srebrzenie, złocenie
wymiary: 59 x 73 cm (?)
sygnatury: brak
numer przedwojennego inwentarza: nieznany
data utraty zabytku: 1945 r.
aktualny numer inwentarza: MWP W.51285 (Muzeum Wojska Polskiego)
W przedwojennej kolekcji militariów jeden z bogatszych zespołów stanowiły tarcze. Można je było podzielić na oryginały, kopie oraz rekonstrukcje. Wśród tych pierwszych znajdowały się między innymi dwie pawęże krzyżackie oraz tarcza ludów Oceanii z kolekcji Theodora Josepha Blella. Do drugiej grupy zaliczyć można kopie tarcz starożytnych wykonane na podstawie oryginałów z Centralnego Muzeum Rzymsko-Germańskiego w Moguncji (niem. Römisch-Germanische Zentralmuseum). Trzecią, najliczniejszą grupę, stanowiły rekonstrukcje tarcz pełniących zwykle role dekoracyjne. Umieszczano na nich m.in. herby możnowładców wspomagających zakon w walce z Prusami, czy herby wielkich mistrzów pochowanych w kaplicy św. Anny. Oddzielnym, ciekawym przykładem, były dwie tarcze z herbem wielkiego mistrza, które wykonał malarz Paul Klinka z okazji 500-lecia bitwy pod Grunwaldem. Pierwsza z nich miała formę tarczy oblężniczej, prezentowano ją w Sali Siedmiofilarowej, gdzie uświetniała obchody tej uroczystości. Do dziś znajduje się w zamkowej kolekcji militariów (można o niej przeczytać TUTAJ).
Druga natomiast, o trójkątnym kształcie, eksponowana była wraz uzbrojeniem europejskim zakupionym od T.J. Blella na podstryszu Infirmerii na Zamku Średnim.
Herb na obu tarczach jest identyczny, pochodzi z drzwi katedry św. Elżbiety w Marburgu datowanych na rok 1283. Kształt oraz technika zdobienia wzorowane są na tarczach trójkątnych Konrada z Turyngii oraz Henryka I, które wisiały w tej samej katedrze do 1850 roku nad ich nagrobkami (później przeniesiono je do Marburger Universitätsmuseum für Kulturgeschichte mieszczącym się na tamtejszym zamku). Środkową cześć tarczy zajmuje namalowany krzyż wielkiego mistrza w postaci złotego krzyża laskowanego z czarną obwódką, z wpisaną na przecięciu ramion złotą tarczą z czarnym orłem. Krzyż dzieli tarczę na cztery pola, które ozdabiają tonda przedstawiające harpio-podobne bestie z ptasimi oraz smoczymi skrzydłami, o ludzkich i ptasich głowach, wplecione w gęstą floraturę. Zdobienia wytłoczone zostały w skórze oraz posrebrzone. W górnym, lewym narożniku tarczy znajduje się otwór.
Omawianą tarczę odnajdujemy na przedwojennej fotografii z 1917 roku przedstawiającej średniowieczne uzbrojenie ochronne na podstryszu infirmerii na Zamku Średnim. Po wojnie ślad po niej przepadł, i uznana byłaby za kolejny zaginiony zabytek z przedwojennej kolekcji militariów (podobnie jak ok. 1700 innych), gdyby nie to, że jej wizerunek znalazł się na książce wydanej przez wydawnictwo Bellona w 2005 roku. Jest to praca autorstwa Edwarda Potkowskiego poświęcona zakonom rycerskim. Okładka zaprojektowana została przez Michała Bernaciaka i przedstawia fragment obrazu „Powracający krzyżowiec” Karla Friedricha Lessinga z 1835 roku. Na obraz nałożono czerwony prostokąt z żółtym obramowaniem, na którego tle umieszczono tytuł pracy, imię i nazwisko autora oraz zdjęcie omawianej tarczy. Niestety pomimo kontaktów z wydawnictwem, przyjacielem autora (sam autor już nie żyje) oraz licznymi polskimi muzeami nie udało się określić aktualnego właściciela oraz miejsca przechowywania tego zabytku. Wciąż mamy nadzieję na pomyślne zakończenie poszukiwań.
Aktualizacja!!!
Tarczę zidentyfikowano w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego.
oprac. dr D. Gosk
Marienburg Baujahr 1917, fot. 28
Okładka książki E. Potkowskiego, Zakony rycerskie, Warszawa 2005; proj. M. Bernaciak