Złote monety z dawnych zbiorów

W powojennym Gabinecie Numizmatycznym, tworzonym od początku istnienia Muzeum Zamkowego, znajduje się dziesięć wyjątkowo cennych złotych monet oraz dwa medale, które odnaleziono na zamku podczas prac konserwatorskich prowadzonych po zakończeniu działań wojennych. Obiekty pochodzą prawdopodobnie z dawnych malborskich zbiorów numizmatycznych, choć nie zostały ujęte w katalogu Bahrfeldta. Niewykluczone, że stanowiły dar lub zakup pozyskany tuż przed wojną lub w trakcie jej trwania. Po odnalezieniu monety i medale zdeponowano na pewien czas w malborskim oddziale Narodowego Banku Polskiego. 2 lipca 1953 r. decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków przekazane zostały Muzeum Pomorskiemu w Gdańsku. W 1970 r. zbiór zwrócono Muzeum Zamkowemu w Malborku.

Na cenny zasób składają się dukat Zygmunta II Augusta, donatywa pięciodukatowa Stefana Batorego, dwa dukaty Zygmunta III Wazy, dukat Władysława IV Wazy, dukat, donatywa czterodukatowa, donatywa trzydukatowa oraz donatywa półtoradukatowa Jana II Kazimierza, a także niezwykle rzadka donatywa pięciodukatowa Jana III Sobieskiego. Na awersach monet widnieją popiersia poszczególnych królów polskich, w ukoronowanych głowach, z orderem złotego runa na piersi. Wyjątek stanowi donatywa pięciodukatowa Jana III Sobieskiego, na której władca ukazany został w wieńcu z liści laurowych zamiast korony. Wszystkie dukaty
i donatywy wybito w mennicy w Gdańsku, o czym świadczą herby miejskie lub panoramy miasta ukazane na rewersach. Medale także pochodzą z Gdańska, wykonano je w pracowni znakomitego gdańskiego medaliera – Jana Höhna Starszego. Większy z nich jest medalem upamiętniającym zaślubiny Władysława IV z Ludwiką Marią Gonzagą. Na awersie przedstawiono parę królewską trzymającą się za ręce, siedzącą na tle ozdobnego baldachimu; na rewersie zawarto okolicznościową inskrypcję łacińską, powyżej której widnieje polski orzeł w promieniach, wznoszący się nad herbem Gdańska. Mniejszy medal stanowi dzieło alegoryczne. Na awersie przedstawiono ołtarz z księgą, w jego tle widnieje skrzyżowana łopata i kosa, poniżej fragment urodzajnej ziemi z kwitnącymi roślinami. Treści dopełnia legenda otokowa ORA ET – LABORA, co w tłumaczeniu oznacza „módl się i pracuj”. Rewers ilustruje pleciony kosz obficie wypełniony owocami i kwiatami, trzymany przez dłoń wystającą z obłoku; poniżej widnieje bogato zastawiony stół; legenda otokowa głosi: DEUS ADERIT SINE MORA, co znaczy „Bóg przybędzie niezwłocznie”.

Obecnie wszystkie z powyżej opisanych numizmatów podziwiać można na wystawie monet i medali, eksponowanej na pierwszym piętrze w Pałacu Wielkich Mistrzów.

(oprac. J. Czarnowska)