Na przełomie XIX i XX wieku na zamku w Malborku funkcjonowały biblioteki: ogólna (historyczna) i numizmatyczna. Księgozbiory gromadziły – Towarzystwo Odbudowy i Upiększania Zamku Malborskiego (Verein für die Herstellung und Ausschmückung der Marienburg) oraz Zarząd Odbudowy Zamku (Schlossbauverwaltung Marienburg). Ich liczebność sięgała kilkudziesięciu tysięcy woluminów. Z czasem oba zbiory połączono w jedną, wspólną bibliotekę. Księgozbiór był opracowany i usystematyzowany według klasyfikacji dwustopniowej. Schemat tej klasyfikacji dla biblioteki ogólnej wyglądał następująco:
A – Kulturgeschichte (Historia kultury)
a. Allgemeines (Ogólne)
b. Bilderhandschriften. Minnesänger (Księgi iluminowane, poezja dworska)
c. Wappenkunde (Heraldyka)
d. Trachtenkunde (Kostiumologia / Historia ubioru)
e. Waffenkunde (Militaria)
f. Siegel- und Münzkunde (Sfragistyka i numizmatyka)
B – Bildende künste und Bauwesen (Sztuka i budownictwo)
a. Sammelwerke (Dzieła zbiorowe)
b. Festungs- und Ingenieur- Baukunst. Burgenkunde (Architektura obronna, budownictwo)
c. Bau- und Kunstdenkmäler Preussens und der Ostseeprovinzen (Zabytki budownictwa i sztuki Prus i regionu Bałtyku)
d. Bau- und Kunstdenkmäler ausserhalb Preussens (zabytki budownictwa i sztuki spoza Prus)
e. Malerei und Bildhauerarbeit (Malarstwo i rzeźba)
f. Möbel, Kunsthandwerk, Glasmalerei u.ä. (Meble, rzemiosło artystyczne, witraże i inne)
C – Geschichtliche Werke (Dzieła historyczne)
a. Marienburg (Malbork)
b. Urkundenpublikationen und Quellenschriften für Preussen (Dokumenty publikowane i źródła rękopiśmienne dotyczące Prus)
c. Preussische Zeitschriften und periodische Werke (Czasopisma pruskie i wydawnictwa ciągłe)
d. Landschaftskunde und Ortskunde Preussens (Krajoznawstwo i topografia Prus)
– Kirchliches (dzieła kościelne)
– Literarisches (dzieła literackie)
– Rechtliches (dzieła prawnicze)
e. Geschichte Preussens, Polens und der Ostseeprovinzen (Historia Prus, Polski i prowincji nadbałtyckich)
– Preussen (Prusy)
– Polen (Polska)
– Kirchliches
– Literarisches
– Rechtliches
f. Deutscher Ritter-Orden, Johanniter, Templer (Zakon krzyżacki, joannici, templariusze)
– Die Ritterorden. Ihre Geschichte und ihre Einrichtungen (Zakon krzyżacki. Jego historia i początki)
– Der Orden in Beziehung zu einzelnen Personen und Ländern. Geschichte einzelnen Balleien (Historia baliwatów).
g. Ausserpreussische Geschichte und Ortskunde (Historia ogólna i topografia)
D – Verschiedens (Różne)
a. Handschriften des Mittelalters, Seltene Drucke (Rękopisy średniowieczne, druki rzadkie)
b. Gesetze und Verordnungen (Ustawy i rozporządzenia)
c. Lexika und Nachschlagewerke. Kataloge (Leksykony i poradniki, katalogi)
d. Familiengeschichte (Genealogia)
f. Neuzeitliches Bauwesen (Budownictwo nowożytne)
g. Marienburg, Orden und Ordensland in der schönen Literatur. Jugendschriften (Malbork i zakon krzyżacki w literaturze pięknej i młodzieżowej)
Katalog G obejmował egzemplarze z biblioteki numizmatycznej.
Więcej na temat historii bibliotek w dostępnych publikacjach:
http://sklep5549667.homesklep.pl/pl/p/PRZYWRACANIE-HISTORII/295
http://sklep5549667.homesklep.pl/pl/p/Studia-Zamkowe%2C-tom-III/144
W zbiorach Biblioteki Muzeum Zamkowego znajduje się niewielka część dawnych księgozbiorów. Są to zarówno książki dziewiętnastowieczne, starodruki, a także rękopisy będące świadkami dzieła odbudowy malborskiej warowni. Dzięki zachowanym oznaczeniom możemy dziś identyfikować rozproszone po II wojnie światowej egzemplarze pochodzące z dawnych zbiorów zamkowych.
CZĘŚĆ 1:
Towarzystwo Odbudowy i Upiększania Zamku Malborskiego (Verein für die Herstellung und Ausschmückung der Marienburg)
– papierowa naklejka (o średnicy ok. 4,3 cm), z wizerunkiem zamku krzyżackiego w Malborku, z tarczą herbową wielkiego mistrza; w otoku napis:
VEREIN∙FÜR DIE HERSTELLUNG / AUSSCHMÜCKUNG∙D∙MARIENBURG
Uwagi:
znane dwie wersje kolorystyczne: czerwona i żółta
– okrągła pieczęć o średnicy 1,5 cm, z wizerunkiem tarczy pośrodku oraz krzyżem, którego ramiona dzielą przestrzeń na cztery części; w polach (otoku) wkomponowany napis:
VER∙EIN MA∙RIEN∙BURG
– podłużna pieczęć, stosowana głównie do oznaczania egzemplarzy z księgozbioru ogólnego, pod pieczęcią ręcznie podawano sygnaturę (liczbę porządkową) konkretnej pozycji
Uwagi:
pieczęć wykorzystywano również do oznaczania innych kategorii zbiorów
– okrągła pieczęć z napisem u dołu:
AUS DER SAMMLUNG DES VEREINS FÜR DIE HERSTELLUNG, Kat. (…) Nr. (…)
Uwagi:
Katalog G obejmował pozycje z księgozbioru numizmatycznego, jednakże pieczęć mogła mieć zastosowanie do wszystkich kategorii zbiorów bibliotecznych
– pierwowzór pieczęci prezentowanej powyżej, składający się z kombinacji dwóch pieczęci oraz odręcznej informacji o klasyfikacji i numerze porządkowym w obrębie danego działu
– prostokątna pieczęć o wymiarach 1,9 x4,9 cm, z napisem w ramce:
BÜCHEREI ZUR MÜNZEN- UND MEDAILLEN-SAMMLUNG IN DER MARIENBURG
Uwagi:
stosowana do oznaczania egzemplarzy z księgozbioru numizmatycznego
(oprac. A. Siuciak)