proweniencja: Niemcy, Saksonia-Anhalt, Althaldensleben; Zakład: Porzellanfabrik Nathusius, zwany też Porcellan-Fabrik zu Althaldensleben
materiał: porcelana; biała glinka, szkliwo białe, złoto i srebro;
technika: odlew z formy, szkliwienie, złocenie naszkliwne, kilkakrotne wypalanie
wymiary: filiżanka- wys. 6,5 cm; śr. wylewu 7,4 cm; spodek – wys. 3,2 cm; śr. wylewu 13,2 cm
znaki: na spodzie naczyń podszkliwnie kobaltem duża litera „N” a nad nią pionowa kreska.
napis: „Dem Hausherrn” (Gospodarzowi)
dawny numer inwentarzowy: Inw. HMM W. Pr. 17
data utraty dzieła: po 1945 r.
Biedermeierowska, okolicznościowa filiżanka ze spodkiem zakupiona do zbiorów kwidzyńskiego muzeum 14 kwietnia 1925 roku od wdowy (Marii) Kliewer z Ryjewa (niem. Rehhof). Nie wiadomo jednak za ile ją nabyto, ponieważ zapis jest nieczytelny (il.1).
Filiżanka cylindryczna z uchem w kształcie litery „C”. Na froncie naczynia znajdowała się złota dekoracja w postaci inskrypcji w j. niemieckim: „Dem Hausherrn” umieszczonej w ramce w kształcie serca, którą utworzono z gałązek wawrzynu. Krawędź wylewu obwiedziona była nieco wytartym złotym paskiem. Spodek pod filiżankę był okrągły i miał wzniesiony, fazowany kołnierz. Krawędź spodka obwiedziona była, podobnie jak w przypadku filiżanki wytartym, złotym paskiem, co świadczyło o ich częstym użytkowaniu. Prawdopodobnie na lustrze spodka był wymalowany złoty okrąg. Na dnie naczyń znajdowała się sygnatura fabryki w postaci niebieskiego, podszkliwnego znaku dużej litery „N” i nad nią umieszczonej pionowej kreski.
Zaginiona filiżanka ze spodkiem była poszukiwanym przedmiotem kolekcjonerskim już w momencie jej nabycia, ze względu na jej rzadko spotykaną sygnaturę (il. 2). Była ona dekorowana podobnie, jak większość tego typu filiżanek z inskrypcjami, które masowo produkowano jako wyroby pamiątkarskie w różnych fabrykach porcelany w 1. połowie XIX wieku (il. 3). Jednak nie udało się ustalić analogicznego przedmiotu, jedynie identyczną inskrypcję odnaleziono na pucharku na kakao (il. 4) wystawionym na niemieckim ebay-u. Wyroby porcelanowe Nathusiusa różniły się techniczną doskonałością złoconej dekoracji, bowiem w procesie produkcji do złota dodawano niewielkie ilości związku srebra, co powodowało intensywniejsze jego lśnienie w efekcie końcowym.
Fabryka porcelany, w której wyprodukowano zaginioną dziś filiżankę ze spodkiem, sygnowane literą „N” i pionową kreską, była najprawdopodobniej pierwszym w Królestwie Prus prywatnym przedsiębiorstwem tej branży, dorównującym jakością wyrobom z Królewskiej Manufaktury Porcelany w Berlinie. Założył ją w 1826 roku przedsiębiorca Johann Gottlob Nathusius w zakupionych dobrach poklasztornych w Althaldensleben pod Magdeburgiem. Jednak działała krótko, bo do 1847 roku. W latach 1810‒1835 prowadził on również fabrykę fajansu a wyroby stamtąd pochodzące znakował podobnie kreską, dwoma kreskami lub inicjałem swojego nazwiska (il. 5). Po jego śmierci zakładami kierował jeden z synów, ale jego pozostali synowie nie mieli takich zainteresowań biznesowych, a utrudnienia ze strony KMP w Berlinie w dostępie do źródeł pozyskiwania gliny zmusiły rodzinę do zamknięcia tego profilu produkcji. Alexandre Brongniart dyrektor manufaktury porcelany w Sèvres po raz pierwszy wymienił i opisał sygnaturę fabryki Nathusiusa w 1844 roku. Do dziś jej wyroby są bardzo często mylone z pochodzącymi z innych wytwórni, a zwłaszcza z berlińską.
(oprac. dr. B. Pospieszna)
Il. 1. Inventar Heimat Museum Marienwerder, s. 4, poz. 17.
Il. 2. Sygnatura Porzellanfabrik Nathusius; Inventar HMM, s. 4, poz. 17.
Il. 3. Źródło: https://www.ebay.de/itm/G0102-Biedermeier-Freundschaftstasse-mit-Spruch-Zum-Andenken-/192028284559 (dostęp 08.09.2020).
Il. 4. Pucharek na kakao; źródło: https://www.ebay.de/itm/153465181760 (dostęp 08.09.2020).
Il. 5. Sygnatury fabryki porcelany Nathusiusa; źródło: https://www.myheimat.de/magdeburg/kultur/porzellanmarken-nathusius-porzellanfabrik-in-althaldensleben-1826-1847-d336562.html (05.09.2020).