proweniencja: Niemcy, Hanower, warsztat witrażowniczy Franza Lauterbacha i Karla Schrödera
data powstania: 1915 r.
materiał: szkło barwione w masie, szkło powłokowe, farby szkliwne, czarne konturówki; dwuteowniki ołowiane
technika: witrażownictwo, technika malowania en grisaille na szkle
napisy: nieczytelne
wymiary: nieznane
data utraty dzieła: 1945 r.
W 1910 roku Zarząd Odbudowy Zamku, pod kierownictwem Conrada Steinbrechta, prowadził badania archeologiczne przed Wielkim Refektarzem. Oprócz fundamentów obiektu, któremu ze względu na odnalezione tam spore fragmenty średniowiecznych pieców i studni w ich pobliżu przypisano funkcję dawnej krzyżackiej łaźni, odkryto również fundamenty innego dwuizbowego budynku. W dokumentach z 1815 roku określany był on jako kancelaria, natomiast po odbudowie jego bryły wprowadzono tam funkcję usługową dla potrzeb Wielkiego Refektarza i nazwano domkiem warty. Każde z obu pomieszczeń w budynku doświetlane było od wschodu dwoma dużymi oknami o sześciu kwaterach. W 1915 roku w trzech górnych kwaterach każdego okna zainstalowano szkła gabinetowe wykonane przez firmę Franza Lauterbacha i Karla Schrödera z Hanoweru.
Z tego zespołu jedynie szkła z pierwszego okna, bliższego drzwi wejściowych pomieszczenia zwanego Salą Uczniów (niem. Die Schülerstube), są możliwe do odszyfrowania na fotografii archiwalnej. Skrajne, kwadratowe kwatery okienne, flankowały środkowe pole, wyższe o jeden rząd kwadratowych szybek oprawnych w ołów. Ikonograficzne przedstawienia figuralne na sześciobocznych szkłach gabinetowych zainstalowanych w prawej i lewej kwaterze okiennej były identyczne lub prawie identyczne. Zapewne były malowane techniką en grisaille na szkle. Były niezwykle graficzne i przedstawiały tors brodatego mężczyzny wychylającego się zza krenelaża wieży lub murów obronnych, poniżej którego wyrysowana została najprawdopodobniej maswerkowa rozeta otworu okiennego lub bramnego.
Szkło gabinetowe środkowej kwatery było wykonane w technice witrażowniczej. Przedstawiało medalion o kształcie migdała, zawieszonego na łukowo wygiętej taśmie ogniwa łańcucha z nieczytelnym napisem, ale rozpoczynającym się i kończącym dwoma rozetkami. W polu medalionu ukazana została scena nauki w średniowiecznej szkole. Z prawej strony kadru stał mnich, który prawą dłonią wskazywał na tekst otwartej księgi umieszczonej na wysokim pulpicie. Przed nim, jedno za drugim, stały dzieci wpatrzone w księgę. Ta scena wykonana była z kilku różnorodnego kształtu i zapewne też barw szkieł, które połączone zostały dwuteownikami ołowianymi. Same figury mogły być malowane czarną konturówką w technice en grisaille, gdyż są delikatniejsze od barwnego tła, z którego zdecydowanie wybijają się.
(oprac. dr B. Pospieszna)
Il. 1. Wnętrze tzw. Sali Uczniów oraz fragmenty oszklenia, Marienburg Baujahr, 1916, il. 3.