autor: Hohbach (litograf), Carl Flemming (wydawca)
proweniencja: oryginał na podstawie obrazu Fransa van Mierisa; zabytek pozyskany w Kwidzynie
czas powstania: poł. XIX w.
materiał: papier
technika: druk
wymiary: 40 x 45 cm
dawny numer inwentarzowy: W. Pr. 653
data utraty zabytku: 1945 r.
W 1925 r. do zbiorów Regionalnego Muzeum Prus Zachodnich w Kwidzynie zakupiono barwną litografię, wykonaną na podstawie obrazu „Der Kesselflicker“ Fransa van Mierisa. Obiekt został pozyskany od Freulein Dennwitz za kwotę 25 marek. Zgodnie z księgą adresową miasta z 1926 r. w Kwidzynie przy Salatereistrasse 20 mieszkała Augusta Dennwitz. Była osobą niezamężną, o czym świadczy dopisek Freulein. We wcześniejszych spisach pod tym samym adresem była wzmiankowana jeszcze jedna kobieta, Wilhelmina Dennwitz, będąca gospodynią domową. Zapewne była to matka Augusty.
Pozyskane muzealium było interesujące zarówno ze względu na zastosowaną technikę wykonania, jak i podejmowaną tematykę. To przykład wynalezionej w XIX w. chromolitografii. Autorem pracy był Hohbach. Niestety kustosz nie odnotował imienia, co znacznie utrudnia pełną weryfikację. W XIX w. barwną litografią zajmowało się co najmniej kilku artystów o tym samym nazwisku. Wydawcą pracy był najprawdopodobniej Carl Flemming, prowadzący swoją działalność w Głogowie od lat 30. XIX w.
Oryginał obrazu „Der Kesselflicker“ na podstawie, którego stworzono litografię jest bez wątpienia ciekawym przykładem holenderskiego malarstwa złotego wieku. Obecnie znajduje się w Galerii Starych Mistrzów w Dreźnie. Jego twórcą był Frans van Mieris Starszy (1635–1681). Pochodzący z jubilerskiej rodziny Holender większość swojego życia spędził w Lejdzie. Rysunek i malarstwo przedkładał nad kunszt złotniczy. Warto zaznaczyć, że stosunkowo szybko osiągnął dojrzałość artystyczną. Był jednym z nielicznych, którzy w okresie swojej aktywnej działalności nie mieli problemów z pozyskaniem dla siebie patrona. Niestety los poskąpił mu umiejętności zarządzania zdobytym majątkiem. Nadużywanie alkoholu w znacznym stopniu przyczyniło się do przedwczesnej śmierci artysty. Frans van Mieris specjalizował się w dokumentowaniu życia codziennego i portreciarstwie. Specyfiką jego obrazów było także wykorzystanie raczej małej formy, nie przekraczającej kilkudziesięciu centymetrów. Obecnie znane jest 80 jego prac.
Na zakupionej do kwidzyńskiego muzeum litografii został przedstawiony tytułowy druciarz (niem. der Kesselflicker) tj. rzemieślnik, naprawiający kotły, w towarzystwie niewiasty i nieopodal znajdujących się dzieci. Na pierwszym planie artysta umieścił stare obumarłe drzewo, rozrzucone naczynia, zepsute koło. Tło natomiast stanowił drewniano-ceglany budynek obrośnięty od szczytu zielenią. Centralną część pracy zajmowała grupa postaci. Warto podkreślić, że obraz posiadał kilka płaszczyzn przekazu. Obok bezpośredniego krył w sobie także bogatą symbolikę związaną m.in. z XVII-wieczną sytuacją polityczną Holandii.
Kustosz kwidzyńskiego muzeum gromadził świadectwa rzemiosł, które w I połowie XX w. odchodziły w zapomnienie. Do nich należał m.in. zawód druciarza. Choć naprawianie garnków wcześniej było dość powszechnym sposobem wydłużenia żywotności naczyń, to w czasach dominującej taniej produkcji fabrycznej musiało zacząć zanikać. Podobnie sytuacja wyglądała z litografią, która bardzo szybko rozwinęła się w XIX w., ale w pierwszych dekadach następnego stulecia zaczęła już ustępować nowym technikom.
Zakupiona do zbiorów muzealnych litografia ze wszech miar stanowiła cenne świadectwo minionej epoki. Była wytworem swoich czasów, tak jak jej pierwowzór, po który litografowie sięgnęli dwa stulecia później. Hohbach nie był jedynym, który korzystał z pracy Fransa van Mierisa. Trudno jednak określić, czy i na ile ukryty przekaz był jeszcze wówczas czytelny.
Litografia zaginęła w 1945 r. Na szczęście oryginał obrazu zachował się do dnia dzisiejszego.
Literatura:
Księga inwentarzowa Heimatmuseum Westpreussen in Marienwerder, poz. 653, s. 54; Das Marienwerder Adressbuch 1917, s. 13; Das Marienwerder Adressbuch 1926, s. 16; https://www.britishmuseum.org/collection/image/1613015080 (20.07.2021);
https://www.nga.gov/collection/artist-info.5998.html (wejście 20.07.2021);
https://www.bol.com/nl/nl/p/frans-van-mieris-der-kesselflicker/9200000096712424/ (20.07.2021);
http://www.glogow.pl/tzg/bibioteka_mulimedialna/ezg/9.pdf (21.07.2021)
(oprac. J. Jezierska)
Księga inwentarzowa Heimatmuseum Wetspreussen in Marienwerder, poz. 653, s. 54 (fragment).
Frans van Mieris, A Tinker, zbiory Gemäldegalerie Alte Meister, Dresden; https://www.pubhist.com/w2731 (21.07.2021).