Terkotka

autor: nieznany

miejsce pochodzenia: Kwidzyn

czas powstania: XIX w.

materiał: drewno dębowe

technika: wyrób rzemieślniczy

wymiary: 38 cm na 20,5 cm (nie licząc uchwytu)

dawny numer inwentarzowy: W. Pr. 809

data utraty zabytku: II wojna światowa

Terkotkę wykonano z drewna dębowego. Składała się z pionowego drzewca, na którym osadzono wysoką zębatkę i umocowano prostopadle do niej ramę z deseczką pośrodku. W dolnej partii drzewca znajdował się profilowany uchwyt. Terkoczący dźwięk wydobywający się z urządzenia stanowił w zależności od zaistniałej potrzeby sygnał przywołujący lub odstraszający. Opisywana terkotka należała do miasta Kwidzyna i była tam użytkowana. Do muzeum została przekazana w 1925 r., prawdopodobnie w formie depozytu, wraz z kilkoma innymi przedmiotami należącymi m.in. do nocnej straży. Adnotacja o rodzaju przekazu została umieszczona tylko przy ostatnim ze wzmiankowanych obiektów. Szacunkowa wartość terkotki wynosiła wówczas 3 marki niemieckie.

Choć zabytek o numerze W.Pr. 809 nie zachował się w kwidzyńskich zbiorach muzealnych, to w placówce przetrwała inna, nieco większa terkotka, o podobnej konstrukcji, choć surowszej formie. Nie posiada ona bowiem wyodrębnionego uchwytu. Zapisano ją pod numerem W. Pr. 1273 (obecnie MK/E/8) i pozyskano w Rusinowie w latach 20. XX w. W księdze inwentarzowej została wpisana jako duża drewniana terkotka.

Terkotki mają długą tradycję i szeroki zakres zastosowania. Już od średniowiecza służyły w okresie Wielkiego Tygodnia zastępując dzwony kościelne. Wykorzystywano je w obrzędowości żydowskiej i chrześcijańskiej. W czasie kolędowania pomagały we wzmacnianiu wrzawy. Były używane w miastach przez grabarzy oraz nocną straż. Ponadto korzystali z nich naganiacze w czasie płoszenia zwierzyny na polowaniach. Wykorzystywano je zatem przy bardzo różnorodnych okazjach. Obecnie są zaliczane do ludowych instrumentów muzycznych. Najczęściej można je jednak znaleźć wśród dziecięcych zabawek albo w rękach kibiców podczas meczów piłki nożnej. Proste w budowie, niezwykle funkcjonalne i hałaśliwe, od wieków towarzyszą człowiekowi.

(oprac. J. Jezierska)