Hugo Vogel portretuje generała Paula von Hindenburga. Zaginiony obraz z Zimowego Refektarza Pałacu Wielkich Mistrzów

autor: Hugo Vogel (1855−1934)

data powstania: 1924 r.

technika: olejna

materiał: płótno, rama drewniana

wym.: 300 x 230 cm

historia: od zakupu w 1925 do 1945 r. eksponowany w Zimowym Refektarzu Pałacu Wielkich Mistrzów

data utraty dzieła: 1945 r.

Temat wizyty niemieckiego generała (awans w roku 1897) Paula von Hindenburga w Malborku przedstawił popularny w swoim czasie niemiecki malarz historyczny, batalistyczny i zarazem portrecista, prof. Hugo Vogel (1855-1934). Obraz został namalowany po roku 1914 i zyskał sobie niewątpliwą popularność, był bowiem reprodukowany na pocztówkach (kilka w zbiorach MZM). Płótno znacznych rozmiarów (300 x 230 cm), zostało nabyte jesienią 1925 roku przez Zarząd Towarzystwa Odbudowy i Upiększania Zamku Malborskiego (Verein für die Herstellung und Ausschmückung der Marienburg) za kwotę 5 tys. marek. Wyeksponowano je na specjalnej drewnianej sztaludze przy wschodniej ścianie Zimowego Refektarza. Malarz w tytule swego dzieła określił datę wizyty Hindenburga w Malborku na dzień 23 sierpnia 1914 roku.

W publikacji z 1925 roku, wydanej w Berlinie pod tytułem Hindenburg jako pomnik narodu niemieckiego znajduje się taka oto wzmianka dotycząca tego epizodu: Hindenburg przybył w południe dnia 23 sierpnia 1914 roku do Malborka, gdzie potężny zamek przypominał o rozkwicie Zakonu Krzyżackiego. Samotny spacer doprowadził go wieczorem na brzeg Nogatu, nad którym potężny, niepokorny zamek wzrasta jako duma niemieckiego rycerstwa…

Zgodnie z okolicznościowym zapisem dowódca 8 armii, Paul von Hindenburg, stoi w lekkim rozkroku na wyniosłym, lewym brzegu Nogatu. Nosi na sobie rozpięty wojskowy szynel, wojskową czapkę na głowie i szablę u boku. Nadzoruje przeprawę przez rzekę Nogat licznych konnych furmanek i ciżby ludzkiej. Czuje się atmosferę paniki skonfrontowaną ze spokojem, wręcz zadumą Hindenburga. Cywilni uchodźcy, głównie kobiety i dzieci, uciekają – korzystając z pontonowego mostu – przed dwiema rosyjskimi armiami, które na początku I wojny światowej wkroczyły do Prus Wschodnich.

Zakupienie obrazu i wyeksponowanie go w Pałacu Wielkich Mistrzów miało oczywiście swój sens propagandowy. W stoczonej tydzień później, 30 sierpnia 1914 roku, bitwie pod Tannenbergiem (Grunwaldem), Hindenburg i jego szef sztabu Erich Ludendorff pokonali Rosjan, biorąc pomstę za klęskę Ulricha von Jungingena w tym samym miejscu w dniu 15 lipca 1410 roku.

Paul Ludwig Hans Anton von Beneckendorff und von Hindenburg (ur. 2 października 1847 w Poznaniu, zm. 2 sierpnia 1934 w Neudeck) był niewątpliwie postacią nieprzeciętną. Pierwszego listopada 1914 roku otrzymał stopień feldmarszałka i objął naczelne dowództwo frontu wschodniego. Mimo niechęci do republiki (miał przekonania monarchistyczne) w 1925 roku objął stanowisko prezydenta Republiki Weimarskiej i zaczął zdobywać coraz większą popularność; jego osobę otaczano swego rodzaju kultem. To właśnie Hindenburg, jako prezydent republiki, 30 stycznia 1934 roku mianował Adolfa Hitlera na stanowisko kanclerza III Rzeszy. Pochowany został w okazałym grobowcu na terenie Tannenberga (obecnie Stębark), zniszczonym przez Niemców podczas odwrotu w 1945 roku. Ciało feldmarszałka znajduje się obecnie w kościele św. Elżbiety w Marburgu – nazwanym przez Steinbrechta „sercem zakonu niemieckiego”.

Obraz od 1945 uważany jest za zaginiony.

(oprac. E. Witkowicz-Pałka)