Krzesło z czasów Fryderyka Wielkiego

autor: nieznany

miejsce pochodzenia: Szadówko

czas powstania: 1769 r.

materiał: drewno, trzcina

technika: toczenie, wyplatanie, intarsja

wymiary: nieznane

dawny nr inwentarzowy: W. Pr. 1866

data utraty dzieła: 1945 r.

wizerunek: negatyw 0384

Krzesło o konstrukcji ramowej posiadało ozdobnie toczone nogi, łączyny i ramiak boczny. Siedzisko wykonano zapewne z trzciny, w splocie tworzącym wzór jodełki. Oparcie tworzyły dwie profilowane deseczki połączone czterema toczonymi kolumienkami. Deseczki ozdobiono intarsją. W górnej części motyw przewodni ornamentu tworzyły dwa zwrócone do siebie dziobami gołębie, pomiędzy którymi znajdowała się pojedyncza łodyga z trójliśćmi i kwiatami tulipana. Przy głowach ptaków umieszczono litery S i P. Całość zamknięto rodzajem obwódki znajdującej się w nieznacznej odległości od krawędzi. W dolnej części oparcia znajdowała się data wykonania krzesła (1769) przedzielona poprzez dwukolorową palmetę. Także i ten motyw zdobniczy został otoczony obwódką. Symetrię krzesła podkreślał sposób wyplotu siedziska i aranżacja intarsjowanych elementów.

Zabytek został podarowany do zbiorów Muzeum Regionalnego w Kwidzynie przez rodzinę Tgahrt z Szadówka w 1930 r. Jego szacunkowa wartość wynosiła wówczas 75 marek niemieckich. Zgodnie z adnotacją kustosza muzeum motyw zdobniczy pomiędzy ptakami przedstawiał drzewko życia. Symbol ten często pojawiał się w ówczesnym zdobnictwie nie tylko mebli, ale był także wykorzystywany w hafcie oraz wycinance.  Jakkolwiek sposób jego przedstawienia bywał różnorodny. W tym przypadku był to jedyny asymetryczny element ornamentu. Równie bogatą historię posiada zastosowany motyw dwóch gołębi. Symbolika tych ptaków od starożytności wiąże się z miłością. Gołębie odznaczają się także nieprzeciętną wiernością. Należą do gatunków monogamicznych.

Krzesło jest bardzo ciekawym połączeniem wielu technik. Obok toczenia i intarsji wykorzystano w procesie jego wytwarzania także plecionkarstwo. Ciekawostkę stanowi fakt, iż zdecydowana większość znajdujących się w zbiorach Muzeum Regionalnego Prus Zachodnich w Kwidzynie krzeseł posiadała siedziska wykonane właśnie tą techniką. Świadczy to o znacznej popularności tego typu mebli w regionie. Warto zaznaczyć, że wiele ze zdobionych symboliką miłości krzeseł miało nie tylko swoje znaczenie praktyczne. Z reguły niewielkie w rozmiarach służyły kobietom podczas przędzenia i były często darem narzeczonego dla oblubienicy. Zapewne krzesło z Szadówka było właśnie takim meblem. Choć nie znamy jego dokładnych wymiarów, we wpisie do księgi inwentarzowej kustosz użył określenia krzesło dla prządki (niem. Spinnstuhl). Obiekt zaginął w 1945 r.

Literatura: Księga inwentarzowa Heimatmuseum Westpreussen in Marienwerder, s. 222, poz. 1866; H. Biedermann, Leksykon symboli, Warszawa 2001, s. 93−95; Dawne meble ludowe Polski północnej, Toruń 1976, il. 81, 87, 124, 125; R. Reinfuss, Meblarstwo ludowe w Polsce, PAN, 1977, s. 125−129.

(oprac. J. Jezierska)