Architekt, historyk architektury, konserwator zabytków, muzealnik, ponadto utalentowany rysownik, grafik i fotograf. Pionier powojennych badań nad architekturą zamku w Malborku, związany z tym zabytkiem przez większą część swojej zawodowej aktywności, jako pracownik merytoryczny a następnie kurator ds. architektury w Muzeum Zamkowym w Malborku w latach 1961‒1991. Jego młodość i okres nauki, jak w przypadku większości osób z pokolenia urodzonego krótko po odrodzeniu Polski, przypada na trudny i okrutny czas okupacji, którą znosi najpierw we Lwowie a następnie w Krakowie. Tam kształtuje się jako architekt, rysownik i grafik. Po zakończeniu wojny za sprawą zawodowych obowiązków ojca Jana Kilarskiego trafia do zrujnowanego Gdańska. Doświadczenie to ukierunkowuje ostatecznie jego drogę zawodową, która po połowie lat 50., jest już wyłącznie związana z ochroną i odbudową zabytków architektury. Pomiędzy czerwcem a sierpniem 1957 roku, Kilarski na zlecenie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku, pełni nadzór nad odgruzowywaniem kościoła zamkowego i kaplicy św. Anny w Malborku. Był to początek jego zaangażowania badawczego w problematykę zamkową, kontynuowanego potem z pozycji pracownika Muzeum Zamkowego.
Prace organizowane i nadzorowane przez Macieja Kilarskiego latem 1957 roku są nie do przecenienia. Zarówno z uwagi na przyszłe działania konserwatorskie, które czerpały z dokonań i opracowań Kilarskiego także podczas ostatniego etapu odbudowy kościoła NMP na Zamku Wysokim w latach 2014−2016, jak i ze względu na problematykę związaną z oceną i szacowaniem zakresu strat wojennych w zakresie wytworów artystycznych. Maciej Kilarski, choć koncentrował się na zagadnieniach architektonicznych, co zaowocowało organizacją lapidarium detalu architektonicznego, segregacją i inwentaryzacją elementów służących przyszłej odbudowie zamku, nie poniechał również objęcia troską i inwentaryzatorskim zapisem (także fotograficznym) zabytków ruchomych związanych z historią zamku, a które udało się wydobyć spod zgliszczy kościoła i kaplicy funeralnej wielkich mistrzów. Do zabytków wówczas uratowanych należą tak ważne przykłady plastyki gotyckiej jak: figura Chrystusa w Ogrójcu, ławka z kościoła konwentualnego, destrukt figury Ukrzyżowanego. Atencją objęte zostały nawet relikty tronu wielkiego mistrza, który wykonano w 1895 roku z przeznaczeniem do wnętrza kościoła podczas restauracji zamku pod kierunkiem konserwatora Conrada Steinbrechta.
Dzięki przekazanym w ostatnich miesiącach przez Elżbietę Kilarską negatywom, notatkom i opracowaniom wykonanym w tamtym czasie już niedługo uzyskamy możliwość dostępu do dodatkowych źródeł rejestrujących los części dawnych zbiorów i elementów wyposażenia zamku w Malborku.
(oprac. B. Butryn)
Tron wielkiego mistrza w kościele NMP, Marienburg Baujahr 1895, fot. 21.
Wydobycie z gruzu elementu tronu wielkiego mistrza, fot. M. Kilarski 1957 r.