Misa pomorska z wizerunkiem kobiety, 1750‒1770

proweniencja: Prusy Królewskie

warsztat: nieznany

fajans pomorski; glina, obtaczanie na kole, obróbka ręczna, szkliwienie, malowanie na surowym szkliwie związkami manganu, kobaltu i miedzi, wypał tradycyjny

wymiary: nieznane, na podstawie analogicznego zabytku z MN w Gdańsku można sądzić, iż średnica wynosiła około 37 cm, a głębokość nie więcej niż 8,5 cm

data utraty zabytku: po 1945 r.

Misa o wąskim kołnierzu i małym, wydzielonym lustrze przechodzącym płynnie w głęboki miseczkowaty wrąb. Dekoracja malarska najprawdopodobniej wykonana została trzema kolorami: brązowo-fioletowym, niebieskim i zielonym, na co wskazują bardzo podobne naczynia ze zbiorów gdańskich i elbląskich. W lustrze charakterystyczne popiersie w ujęciu en face młodej kobiety o pociągłej twarzy, na tle półkulistych, zarośniętych pagórków z jednym drzewem, o koronie na kształt wachlarza na każdym wierzchołku. Formy pagórków jakby wyrastały z ramion portretowanej i razem z jej biustem tworzyły w przybliżeniu kształt serca. Na powierzchni miseczkowatego wrębu na ciemniejszym tle jasna, mięsista wić ze stylizowanych liści ułożonych w dukcie falistym. Na nieco wywiniętym kołnierzu powtarzający się, dwubarwny motyw strzępiastego liścia w lewostronnym układzie wirowym z trójkątnymi kwiatkami, na cieniutkich łodyżkach pomiędzy nimi.

Porównując tę misę z zabytkami gdańskim i elbląskim wydaje się, że powstała ona w innym warsztacie, niż tamte naczynia, ale pod ich wpływem. Najbardziej prawdopodobne jest, że to główne przedstawienie portretowe, jak i motyw dekoracyjny na części miseczkowatej zostały skopiowane z gdańskiego wyrobu i nieco jeszcze uproszczone.

Lit.: H.F. Secker, Die alte Töpferkunst Danzigs und seine Nachbarstädte, Der Cicerone 7 (1915), s. 241‒258; E. Kilarska, Misa z popiersiem kobiecym, około 1750, [w:] Klejnot w koronie Rzeczypospolitej. Sztuka zdobnicza Prus Królewskich, t. 2, Katalog, Gdańsk 2006, s. 502 [kat. VIII.2.7]; M. Marcinkowski, Fajans pomorski ze Starego Miasta w Elblągu, Elbląg 2011, s. 507 [kat. 252]; B. Pospieszna, Dekoracje malarskie na ceramice pomorskiej w XVIII w., Gdańskie Studia Muzealne, t. 10 (2018), s. 57‒59.

(oprac. dr B. Pospieszna)