z: Johann Ludwig Gottfried, Inventarivm Sveciae, das ist: Gründliche, vnd warhaffte Beschreibung deß Königreichs Schweden vnd dessen Incorporirten Provintzien : darinnen von Natur vnd Eigenschafft deß Lands, Fruchtbarkeit, Metallen, Wassern… wie auch den Schwedischen vnd Gothischen Königen … gehandelt wirdt; In zwey Theil vnderschieden,
Gedruckt zu Frankfurt am Main bei Wolffgang Hoffmann, In Verlegung obgedachtes Hulsii, Im Jahr Christii 1632, s. 163.
ryt. NN, ok. 1632
papier, miedzioryt; [brak danych o wymiarach]
data utraty dzieła: nieznana
historia: nabyty w okresie 1911–1916; dalsze losy nieznane
Miedzioryt ilustracyjny wkomponowany w tekst (na stronie 163) drugiej części dzieła historycznego Inventarivm Sveciae… autorstwa niemieckiego teologa i tłumacza Johanna Ludwiga Gottfrieda (1584–1633), traktującego m.in. o etnogenezie Szwedów, dziejach królestwa Szwecji oraz czynach króla Gustawa II Adolfa Wazy, zwanego Lwem Północy.
Przedstawia plan sytuacyjny nieistniejącej dziś twierdzy Gdańska Głowa (twierdza Haupt, Danziger Haupt) usytuowanej na Żuławach, w miejscu rozwidlenia Wisły – na Wisłę gdańską (Martwą) i elbląską (Szkarpawę). Ukazuje założenie obronne z okresu pierwszej wojny polsko–szwedzkiej o Dominium Maris Baltici (1626–1635), po jej zdobyciu w czasie kampanii lipcowej w roku 1626 i rozbudowaniu przez wojska Gustawa II Adolfa. Pierwsze stałe umocnienia w formie szańca z czterema bastionami powstały w trójkącie wiślańskim najprawdopodobniej na krótko przed atakiem Szwedów. Ich głównym celem była obrona delty Wisły i miasta Gdańska, które finansowało owe prace fortyfikacyjne. Za czasów obcej okupacji przybrał on kształt twierdzy bastionowej wzmocnionej od lądu (na przedpolu) dziełami obronnymi z rawelinami. Do zawarcia rozejmu w Sztumskiej Wsi we wrześniu 1635 roku, który na okres 26 lat zawieszał działania zbrojne pomiędzy Rzecząpospolitą a Szwecją, nowopowstały fort znajdował się w rękach załogi szwedzkiej kontrolującej handel wiślany i pobierającej opłaty od spływających do Gdańska statków i tratew z drewnem lub zbożem.
Po zakończeniu działań wojennych Gdańska Głowa została obsadzona załogą wydzieloną z wojsk garnizonu miejskiego. W roku 1656 ponownie zajęta przez Szwedów, w dobie drugiej wojny ze Szwecją, tzw. Potopu. Odzyskana w roku 1659 przez wojska sprzymierzonych (oddziały gdańskie, koronne i cesarskie) straciła swoje strategiczne funkcje i została rozebrana u schyłku stulecia XVIII stulecie. Ostatnie jej relikty usunięto w latach dziewięćdziesiątych XIX stulecia w trakcie budowy sztucznego ujścia Wisły (Przekopu Wisły) między Świbnem a Mikoszewem.
Rycina ta została wpisana do zamkowego zbioru map [Kartensammlung].
(opr. Justyna Lijka)
Ilustracja za: Geschäftsbericht des Vorstandes des Vereins für die Herstellung und Ausschmückung der Marienburg für die Zeit vom 1. Oktober 1911 bis zum 1. Oktober 1916, Danzig 1916, s. 10 (Abb. 7).