Ubiegły rok obfitował w wiele wydarzeń, których wspólnym mianownikiem były szeroko pojęte badania proweniencyjne związane ze stratami oraz przemieszczeniami dóbr kultury w wyniku działań wojennych. Świadczy to o stałym wzroście świadomości i ważności tego rodzaju badań, które z roku na rok nabierają większego znaczenia. W niektórych przedsięwzięciach Muzeum Zamkowe w Malborku, w związku z realizacją #Projektu Straty, miało możliwość i przyjemność uczestniczyć, dzieląc się przy okazji swoimi doświadczeniami w tym zakresie. A warto zaznaczyć, iż efekty naszych działań projektowych są zauważalne nie tylko w regionie.
W dniach 13–14 października 2022 roku przedstawicielka naszego muzeum uczestniczyła w międzynarodowej konferencji naukowej pt. Displaced Collections. Przemieszczenia zbiorów muzealnych w polsko-niemieckim obszarze kulturowym jako skutek II wojny światowej zorganizowanej przez Brandenburskie Stowarzyszenie Muzeów (Museumsverband des Landes Brandenburg e.V.). Wydarzenie było zwieńczeniem dwuletniego projektu pt. Utracone zbiory brandenburskie. Badania i rekonstrukcja strat wojennych muzeów marchijskich 1940–1950 (Verlustsache märkische Sammlungen. Recherche und Rekonstruktion von Kriegsverlusten Märkischen Museen 1940–1950). Inicjatywa Stowarzyszenia bazująca na rekonstrukcji, pozyskaniu i publikacji w przestrzeni wirtualnej Katalogu marchijskich muzeów regionalnych (Gesamtkatalog märkischer Heimatmuseen), sporządzonego w latach 1942–1944, ma na celu wsparcie muzeów polskich i niemieckich w identyfikacji zbiorów muzealnych oraz strat wojennych z obszaru Marchii Środkowej i Nowej Marchii.
W wyniku wcześniejszej współpracy ze Stowarzyszeniem, koordynatorka projektu, Aleksandra Siuciak otrzymała zaproszenie do wzięcia udziału w sympozjum, w celu zaprezentowania działań i doświadczeń Muzeum Zamkowego w Malborku w zakresie badania strat wojennych, realizowanych w ramach programu MKiDN Badanie polskich strat wojennych. Referat zatytułowany Badania strat wojennych zamku w Malborku w latach 2018–2022 został przyjęty z dużym zainteresowaniem i wywołał szereg pytań odnośnie historii zamkowych kolekcji i ich dalszych losów. Podczas wystąpienia autorka, po krótkim wstępie historycznym, zaprezentowała cele i założenia projektu, omówiła jego specyfikę, problemy związane z realizacją, a także dokonała krótkiego podsumowania dotychczasowych wyników badań. Nie zabrakło przykładów konkretnych losów obiektów, np. od lat emocjonującej historii zabytku z kościoła NMP na Zamku Wysokim w Malborku. Mowa o głowie figury św. Jakuba Starszego z kolegium apostolskiego obecnie znajdującej się w zbiorach Germanisches Nationalmuseum w Norymberdze (nr inw. Pl.O.2941). Obiekt został skradziony z zamku ok. 1957 roku i nielegalnie wywieziony za granicę (czytaj więcej: TUTAJ oraz TUTAJ). Nasze działania projektowe ukierunkowane zostały na wpisanie tego zabytku do Krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem. Kwestia ta wywołała spore emocje, jednocześnie zgodnie stwierdzono, iż obiekt ten bezwzględnie powinien powrócić do Malborka. Podczas wystąpienia zaprezentowano zabytki, które już powróciły do zamku, a także wydawnictwa, które są namacalnym efektem działań projektowych. Konkludując należy stwierdzić, że upowszechnianie i przekazywanie wiedzy na temat strat wojennych i zbiorów rozproszonych ma istotne znaczenie w wielu aspektach. Dzięki temu wiele zabytków zyskuje pełną historię oraz ma szansę zostać zidentyfikowanym, chociażby w zbiorach innych instytucji.
Materiały pokonferencyjne zostały opublikowane w grudniowym numerze czasopisma Museumsblätter. Mitteilungen des Museumsverbandes Brandenburg (41/2022). Publikacja jest dostępna w Bibliotece Muzeum Zamkowego, a także on-line.
Serdecznie zapraszamy do lektury!
(oprac. A. Siuciak)
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury