Stanislaus Cauer (1867−1943)

Urodził się 18 października 1867 r. w Kreuznach w Nadrenii-Palatynacie. Pochodził z artystycznej rodziny, był najstarszym synem rzeźbiarza Roberta Cauera Starszego (1831−1893) i Augusty z domu Schmidt. W 1882 r. trafił do rzymskiej pracowni ojca. W latach 1905−1907 mieszkał w Berlinie, później przeniósł się do Królewca, z którym związał się do końca życia jako wykładowca rzeźby na tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych. Wykształcił wielu uczniów. W 1926 r. został członkiem berlińskiej Akademii Sztuki. Był osobą bardzo charakterystyczną ze względu na swoją powierzchowność – wysoki wzrost, gęstą brodę i nieodzowny czarny kapelusz. W 1933 przeszedł na emeryturę. Dziewięć lat później został uhonorowany przez miasto Królewiec medalem Goethego w kategorii sztuki i nauki. Tworzył w brązie, marmurze i wapieniu muszlowym. Na uwagę zasługują m.in. jego pomniki: malarza Friedricha Müllera w Bad Kreuznach (1905), poety Friedricha Schillera w Królewcu (1910) i Kwidzynie (1933), żołnierzy niemieckich poległych w I wojnie światowej w Sztumie (1929) oraz liczne przykłady plastyki plenerowej (m.in. fontanny w Królewcu), popiersia, nagrobki, rzeźby architektoniczne.

Dla zamku malborskiego Cauer wykonał kamienną tablicę pamiątkową ku czci Conrada Steinbrechta. Jej rysunkowy projekt powstał w roku 1928. Uroczyście odsłonięto ją w pierwszym przęśle krużganków Zamku Wysokiego w 10-tą rocznicę śmierci Steinbrechta, 4 lipca 1932 r., w obecności dyrektora Państwowych Zamków i Ogrodów, dr Ernsta Galla oraz członków Zarządu Towarzystwa Odbudowy i Upiększania Zamku Malborskiego. W 1930 r. wspomniane Towarzystwo zakupiło od artysty za 1000 marek brązowe popiersie marszałka Hindenburga. Rzeźbę, odlaną w znanym berlińskim zakładzie Martin u. Piltzing Hofbildgieserei, wykonano by uczcić dowództwo Hindenburga na froncie wschodnim w 1915 r.

Około 1926 r. dla malborskiego kościoła św. Jerzego Cauer wykonał epitafium upamiętniające parafian poległych na frontach I wojny światowej. W 1931 r. uzupełnił ubytki rzeźby płaczącego anioła (dziele ze szkoły Gottfrieda Schadowa) na nagrobku radcy wojennego Johanna Karla Friedricha Müllera (1736−1800), znajdującym się na cmentarzu przy wspomnianym kościele.

Malborskie prace Cauera (poza nagrobkiem Müllera) przetrwały do dnia dzisiejszego. Tablica Steinbrechta eksponowana jest na tarasie wschodnim Zamku Wysokiego, popiersie Hindenburga (z licznymi otworami po kulach) należy do muzealnej Kolekcji Metali Zabytkowych, tablica ku czci poległych malborżan znajduje się na kościele.

Stanislaus Cauer zmarł 3 marca 1943 r. w Królewcu. Pochowano go na cmentarzu w Judytach, pod niezachowanym do dziś granitowym nagrobkiem jego autorstwa z 1938 r.

Lit.: Cauer, Stanislaus, [w:] Allgemeines Lexikon der Bildenden Künstler von der Antike bis zur Gegenwart, hrsg. U. Thieme, F. Becker, Bd. 6, Leipzig 1912, s. 201; Geschäftsbericht des Vorstandes des Vereins für die Herstellung und Ausschmückung der Marienburg für die Zeit vom 1. Januar 1928 bis zum 31. Dezember 1929, Königsberg Pr. 1930, s. 5; Geschäftsbericht des Vorstandes des Vereins für die Herstellung und Ausschmückung der Marienburg für die Zeit vom 1. Januar 1930 bis zum 31. Dezember 1931, Königsberg Pr. 1932, s. 3, 5; B. Schmid, Die Evangelische Pfarrkirche St. Georgen zu Marienburg, Marienburg 1932, s. 17, 22; G. Schmid-Esters, Cauer, Stanislaus, [w:] Saur Allgemeines Kunstlerlexikon, Bd. 17, Carter-Cesaretti, München-Leipzig 1997, s. 335.

(oprac. R. Rząd)