Carl Kuhnd (1853–1921)

Carl Kuhnd urodził się 1853 roku w Rudolstadt w Turyngii. Naukę rysunku i modelowania odbył w zawodowej Królewskiej Szkole Wzornictwa i Modelowania (niem. Königliche Schule für Modellieren, Ornament- und Musterzeichnen), która funkcjonowała w latach 1839–1881 w Dreźnie. Naukę zawodu kontynuował również w Monachium, ale nie wiadomo w jakiej placówce czy warsztacie. W 1886 roku rozpoczął pracę zawodową w Malborskiej Cegielni i Fabryce Wyrobów Ceramicznych w Kałdowie (niem. Marienburger Ziegelei- und Thon-Waaren-Fabrik). W latach 1886–1900 zajmował się projektowaniem, modelowaniem i pracami formierskimi na potrzeby restauracji zamku w Malborku.

W jego warsztacie w cegielni powstało wiele prototypów cegieł profilowych, wsporników, baz i kapiteli niektórych kolumienek ościeży przeźroczy krużgankowych, jak też cegły literowe, detale z motywami masek o groteskowych grymasach oraz interesujące, niemal pełnoplastyczne rozwiązania scen figuralnych na niektórych kapitelach kolumienek (ryc. 1). Zajmował się też spajaniem na gips rozczłonkowanych, ceramicznych artefaktów (ryc. 2). Jego ostatnią, udokumentowaną ceramiczną pracą była inskrypcja ułożona z cegieł literowych, która umieszczona została w 1913 roku na wschodniej elewacji Bramy Snycerskiej.

W całej jego twórczości prace projektowe, modelarskie, formierskie, mimo fachowego do tego przygotowania, stały się jedynie epizodem w długim życiu zawodowym artysty, bowiem większość czasu poświęcił on fotografii. Początkowo w latach 1890–1898 pomagał fotografowi Ferdinandowi Peterowi Schwarzowi w zdjęciach do kolejnych albumowych roczników budowlanych (niem. Marienburg Baujahr). W ten sposób poznawał sprzęt i zgłębiał tajniki ciemni fotograficznej. Do kolejnych albumów zaczął już wykonywać pierwsze własne zdjęcia na szklanych kliszach formatu 13 x 18 cm, następnie powielając po kilkanaście ich odbitek (tzw. stykówki).

Gdy w 1900 roku Schwarz z powodów osobistych zrezygnował ze współpracy z Zarządem Odbudowy Zamku w Malborku, miejsce głównego fotografa zamkowego zajął właśnie Kuhnd. W 1902 roku wykorzystując wizytę cesarza Wilhelma II na zamku malborskim, której towarzyszył Ottomar Anschütz (1846–1907), wybitny fotograf, pionier fotografii migawkowej, na wiele lat nawiązał współpracę z nim i jego synem Guido (1874–1957). Pod wpływem Anschütza Kuhnd starał się unikać retuszu negatywów wykonanego farbami anilinowymi i poprawił zdecydowanie swój warsztat, a tym samym jakość zdjęć. Po śmierci Ottomara Anschütza, za zgodą Zarządu Odbudowy Zamku, zawarł porozumienie współpracy z gdańskim atelier fotograficznym Alberta Gottheila (1867–po 1942), którą kontynuował do początku I wojny światowej. Kuhnd pracował jako fotograf zamkowy do 1920 roku (ryc. 3). Zmarł w 1921 roku w Malborku.

W ilustrowanych Malborskich Rocznikach Budowlanych uwiecznił większość zamkowych kolekcji. To dzięki jego autorskim fotografiom możliwe są obecne badania proweniencyjne malborskich zbiorów zaginionych i rozproszonych na skutek II wojny światowej, które prowadzone są w ramach Programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego 2018. Badanie Polskich Strat Wojennych.

Czytaj również:

https://straty.zamek.malbork.pl/zbior-negatywow-szklanych/

https://straty.zamek.malbork.pl/dokumentacja-fotograficzna/

Więcej na temat w publikacjach:

B. Pospieszna, Archiwum fotograficzne malborskiego zarządu odbudowy zamku (1882−1920), [w:] Praeterita Posteritati. Studia z historii sztuki i kultury ofiarowane Maciejowi Kilarskiemu, red. M. Mierzwiński, Malbork 2001, s. 359−382.

B. Pospieszna, Przedwojenne archiwum fotograficzne na zamku malborskim, [w:] Przywracanie historii. Losy malborskich zbiorów po II wojnie światowej. Katalog wystawy w Muzeum Zamkowym w Malborku, red. A. Siuciak, Malbork 2015, s. 209−219 (http://sklep5549667.homesklep.pl/pl/p/PRZYWRACANIE-HISTORII/295).

B. Pospieszna, O detalu architektonicznym z Malborskiej Fabryki Wyrobów Ceramicznych w Kałdowie, [w:] Glina w obiektach zabytkowych. Ochrona i konserwacja, red. J. Rulewicz, Malbork 2019, s. 99−107 (http://sklep5549667.homesklep.pl/pl/p/GLINA-W-OBIEKTACH-ZABYTKOWYCH-OCHRONA-I-KONSERWACJA/366).

B. Pospieszna, Artystyczna działalność Carla Kuhnda w Malborku, Studia Zamkowe, t. 6 (2019) [w druku].

(oprac. dr B. Pospieszna)