Ottomar Anschütz jeden z pionierów europejskiej fotografii i kinematografii, urodzony w wielkopolskim Lesznie, w końcowym okresie swego zawodowego życia związał się z zamkiem malborskim, za sprawą samego cesarza Wilhelma II, którego był nadwornym fotografem ilustrującym manewry wojskowe czy podróże rodziny cesarskiej, jak też uważany był za prywatnego nauczyciela fotografii cesarzowej Augusty Wiktorii.
W młodości, w latach 1864‒1868 praktykował u kilku fotografów, m.in. w atelier Maksymiliana Fajansa w Warszawie, Ferdinanda Beyricha w Berlinie, następnie u Franza Hanfstaengla w Monachium i Ludwiga Angerera w Wiedniu. W 1879 roku przejął rodzinny warsztat fotograficzny, wykonując standardowe zdjęcia portretowe, ale też eksperymentując ze sprzętem, który umożliwił mu fotografowanie zwierząt i ludzi w ruchu. Było to około 1882 roku a wynalazek to migawka szczelinowa o bardzo szybkich czasach otwarcia do 1/1000 sekundy. Ten sposób fotografii potocznie nazywano wówczas fotografią momentalną. Kilka lat później (1890) przedsiębiorca Paul Goerz uzyskał patent na produkcję aparatów z tą migawką szczelinową Anschütza. W połowie lat 80. XIX wieku, będąc jeszcze w Lesznie, razem z przyjacielem Johannem Schneiderem, budowniczym organów, skonstruował Anschütz kolejną maszynę, tym razem do oglądania postaci w ruchu, którą nazwali elektrischer Schnellseher (elekryczny szybkowidz) lub bardziej fachowo elektrotachyskop. Dzięki niemu można było oglądać ptaki i ludzi w ruchu. Urządzenie to składało się ze stalowego koła umieszczonego na wózku szynowym. Na obwodzie koła umieszczał fotograf szklane mini szybki z kadrami, które zarejestrowały kolejne fazy ruchu. Wprawiając je w ruch wirowy, oglądający obrazy miał wrażenie uczestniczenia na żywo w danym wydarzeniu. Pierwsza taka projekcja odbyła się w Berlinie w 1887 roku przed Wilhelmem II i przedstawiała jesienne manewry kadetów Szkoły Wojskowej w Hanowerze. Z Leszna kilka lat później fotograf przeprowadził się do Berlina, gdzie przy Leipzigerstrasse 115/116 założył prywatne atelier, a następnie sklep dla amatorów fotografii (Ottomar Anschütz G.m.b.H. Kaufhaus für Amateur-Photographische Kunstanstaltt für Aufnahmen aller Art).
Źródło:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Ottomar_Ansch%C3%BCtz.jpg (dostęp 13.05.2020).
Po raz pierwszy Anschütz przybył do Malborka na początku czerwca 1902 roku, aby zarejestrować na fotografiach przebieg uroczystości otwarcia 5 maja kościoła zamkowego i zamknięcia okresu 20 lat pracy restauratorskiej w zamku konserwatora Conrada Steinbrechta. Uroczystość ta była niezwykle barwna i okazała. Uświetnili ją żołnierze malborskiego 152. Pułku Piechoty im. Zakonu Niemieckiego, którzy w przebraniach rycerzy krzyżackich asystowali gościom i tworzyli interesujący sztafaż dla fotografii. Kilka z kadrów zostało zamieszczonych w fotograficznym albumie z odbudowy zamku z 1902 roku (ryc. 1), inne wydawał fotograf jako pocztówki (ryc. 2). Przez następnych kilka lat Ottomar Anschütz, wraz z synem Guidem, współpracował z zamkowym fotografem Carlem Kuhndem, wykonując niektóre zdjęcia do roczników (ryc. 3) i całe serie pocztówek ukazujących piękno zamkowych wnętrz i kolekcji. W 1904 roku na zamówienie Zarządu Odbudowy Zamku fotograf wykonał 48 000 pocztówek z panoramami zamkowymi. Wykonywał też szereg pocztówek w seriach tematycznych: kościół zamkowy z widokami wnętrza i jego mobiliażem, mozaikową figurę Madonny z Dzieciątkiem, Pałac Wielkiego Mistrza, bramę wiodąca na Zamek Wysoki, krużganki, kuchnię konwentu, refektarz konwentu, mieszkanie dostojników zakonnych, kapitularz. Wydawał też małe albumy fotograficzne, m.in pt. Die Marienburg i. Pr. Das ehemalige Haupthaus der deutschen Ordensritter (Malbork. Dawna główna siedziba rycerzy Zakonu Niemieckiego), który zawierał około 30 fotografii. Jeszcze przed gdańskim para-audiowizualnym pokazem pt. Die Ordensritter und ihre Burgen. In Bild und Wort (Krzyżacy i ich zamki. W obrazach i słowie) na elektrotachyskopie, który miał miejsce 25 listopada 1905 roku w Dworze Bractwa Św. Jerzego, planował Anschütz przedpremierowy pokaz w Letnim Refektarzu w Pałacu Wielkiego Mistrza na Zamku Średnim. Jednakże brak jest informacji czy miał on miejsce jak zaplanowano w dniu 19 kwietnia 1905 roku. Jeszcze kilka lat po śmierci Ottomara jego syn Guido realizował zamówienia na prace fotograficzne, ale wydaje się, że po 1909 roku współpraca ta ustała, choć nie jest to jeszcze potwierdzone źródłowo.
(oprac. dr B. Pospieszna)
Ryc. 1. Marienburg Baujahr 1902, il. 22.
Ryc. 2. Pocztówka ze zbiorów Muzeum Zamkowego w Malborku.
Ryc. 3. Marienburg Baujahr 1908, il. 22.
Czytaj również:
https://straty.zamek.malbork.pl/carl-kuhnd-1853-1921/
https://straty.zamek.malbork.pl/zbior-negatywow-szklanych/
https://straty.zamek.malbork.pl/dokumentacja-fotograficzna/
Więcej na temat w publikacjach:
B. Pospieszna, Zamek Malborski w obiektywie firmy „Ottomar Anschütz G.m.b.H.”, Studia Zamkowe, 3(2009), s. 82‒92.
http://sklep5549667.homesklep.pl/pl/p/Studia-Zamkowe%2C-tom-III/144
B. Pospieszna, Przedwojenne archiwum fotograficzne na zamku malborskim, [w:] Przywracanie historii. Losy malborskich zbiorów po II wojnie światowej. Katalog wystawy w Muzeum Zamkowym w Malborku, red. A. Siuciak, Malbork 2015, s. 209−219 http://sklep5549667.homesklep.pl/pl/p/PRZYWRACANIE-HISTORII/295
B. Pospieszna, Archiwum fotograficzne malborskiego Zarządu Odbudowy Zamku (1882‒1920), [w:] Praeterita Posteritati. Studia z historii sztuki i kultury ofiarowane Maciejowi Kilarskiemu, red. M. Mierzwiński, Malbork 2002, s. 359‒382.