Biczowanie Chrystusa

autor: Francescuccio Ghissi

czas powstania: 2 poł. XIV wieku

technika: tempera

materiał: deska topolowa, płótno lniane

wymiary: 116,5 x 83,5 cm

proweniencja: z kolekcji barona Sokratesa von der Noddgerie zu Pfefferkorn, w Malborku od 1834 roku

obecny właściciel: Muzeum Narodowe w Warszawie, od 1948 roku

Kompozycja sceny bardzo statyczna. W jej centrum stoi Chrystus, ukazany frontalnie en pied. Po obu jego stronach dwóch oprawców trzymających w dłoniach bicze o potrójnych rzemieniach. U stóp Zbawiciela, po lewej, niewielka figurka klęczącego fundatora.

Jezus, przywiązany do kolumny biczowania, z ramionami skrzyżowanymi na plecach, skłania głowę lekko w lewo. Długie do kolan perizonium, udrapowane symetrycznie wzdłuż bioder, odsłania brzuch. Głowa otoczona złotym ornamentalnym nimbem, falujące włosy opadają na ramiona. Ślady cierpienia na obliczu Chrystusa oraz szczegóły anatomii wydobyte linearnie. Scena rozgrywa się w odrealnionym wnętrzu podpartym wąską, spiralną kolumną, zwieńczoną korynckim kapitelem, do której  przywiązany jest Jezus; w tle, symetrycznie, dwa wąskie, dwudzielne okienka. Kompozycja niemal monochromatyczna, jednak nie pozbawiona elegancji typowej dla sztuki włoskiego trecenta.

Biczowanie Chrystusa należy do malarstwa tablicowego: jest wykonany temperą na topolowej desce pokrytej lnianym płótnem; złoty ornament uzyskano puncowaniem na czerwonym pulmencie. Malowidło ma kształt stojącego sześciokąta o ściętych górnych narożach. W roku 1917 kierownik odbudowy zamku, Conrad Steinbrecht, polecił oprawić obraz w prostą drewnianą ramę.

Włoski prymityw Ghissi, czynny w północnowłoskiej prowincji Marche, pozostawał z jednej strony pod wpływem florenckiej sztuki Giotta di Bondone, z drugiej ulegał silnemu konserwatyzmowi, typowemu dla ludowej pobożności tamtych terenów.

Obraz trafił do Malborka w 1834 roku, ofiarowany przez wojskowego kolekcjonera, barona Sokratesa von der Noddgerie zu Pfefferkorn (zob. nota biograficzna). Obraz Biczowanie należał bez wątpienia do najcenniejszych obiektów w jego zbiorach, w których znajdowały się: militaria, rzemiosło artystyczne, malarstwo, modele okrętów, dokumenty i książki i okazy przyrodnicze. Przekazanie całej kolekcji do Malborka zatwierdził rozkazem gabinetowym król Fryderyk Wilhelm III.

Obraz Ghissiego przez 114 lat znajdował się na terenie malborskiego zamku, w 1945 zabezpieczony i wywieziony do Gdańska, skąd za pośrednictwem Konserwatora Województwa Gdańskiego w dniu 24 maja 1948 roku został przekazany do zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie.

(oprac. Ewa Witkowicz-Pałka)