Friedrich Bernhard Werner (1690–1776)

Urodzony 28 stycznia 1690 we wsi Topola koło Kamieńca Ząbkowickiego na Śląsku Friedrich Bernhard Werner był niezwykle barwną osobowością, której życiorys mógłby stać się kanwą trzymającej w napięciu powieści przygodowej [il. 1]. W swojej autobiografii pisanej w latach pięćdziesiątych XVIII stulecia, którą w roku 1921 odkrył Paul Bretschneider, sam nazwał się „śląskim Robinsonem”. Jego życie było pełne zakrętów, wzlotów i upadków. Imał się różnych profesji. Był niepokorny, poznawał zwykłych ludzi i możnych tego świata, miał duży urok osobisty i talent plastyczny, o którym napisał: „Było u mnie z natury zwyczajne, że skoro tylko chwytałem za pióro, poczynałem gryzmolić i rysować domy”. Architektura była jego pasją i utrwalał jej obraz przez całe swoje długie życie.

Pierwsze nauki pobierał w gimnazjum jezuickim w Nysie. Po kilku latach porzucił szkołę i poświęcił się karierze wojskowej. Studiował inżynierię wojskową. Podczas służby w wojsku wiele podróżował po Europie, szkicując napotykane miejscowości, miasta i wsie. W 1717 roku otrzymał obywatelstwo Ołomuńca. W połowie lat dwudziestych objął stanowisko kancelisty u biskupa Franza Ludwiga von Naumburg we Wrocławiu. Przez dekadę, w latach dwudziestych i trzydziestych współpracował m.in z oficynami augsburgskimi, należącymi do spadkobierców Jermiasza Wolffa, Johanna Christiana Leopolda (1699–1755), Johanna Georga Merza (1694–1762) oraz Martina Engelbrechta (1684–1756), rysując na ich zlecenie różnoformatowe weduty i zabytki miast europejskich z różnych części starego kontynentu. W roku 1729 pogłębiał swoją wiedzę w zakresie rysunku perspektywicznego u Karla Remsharda (1678–1736) w Augsburgu, a cztery lata później, zawarł kontrakt z norymberskim wydawnictwem kartograficznym Homann Erben (spadkobiercy Johanna Baptisty Homanna) na wykonanie widoków miast śląskich, które zostały opublikowane w dziele Scenographia Urbium Silesiae. Do jego zleceniodawców należał także Johann David Schleuen z Berlina. Od roku 1739 był geometrą kardynała Philippa von Sinzendorfa. Dwa lata później, w roku 1741 został scenografem i redaktorem map w Departamencie Budownictwa Krajowego we Wrocławiu. Około roku 1750 rozpoczął pracę nad pięciotomowym rękopisem ilustrowanym Topographia Silesiae, zawierającym opisy i kilka tysięcy widoków miejscowości śląskich z ich najważniejszymi zabytkami.

Po zawarciu kontraktu z Johannem Balthasarem Probstem (1686–1750), zięciem zmarłego w 1724 roku Wolffa, Werner wyruszył w roku 1727 w podróż studyjną do Prus Królewskich i Książęcych. Odwiedził wówczas m.in. Toruń, Gdańsk, Malbork, Elbląg i Królewiec. Z tych peregrynacji pozostały wielkoformatowe miedzioryty z panoramami pruskich miast, ukazujące ich sylwety z odległej perspektywy z charakterystycznymi dlań budowlami sakralnymi i municypalnymi [il. 2–3].

Śląski rysownik, obywatel Europy, zmarł 20 kwietnia 1776 roku we Wrocławiu. Pozostała po nim bogata spuścizna rysunkowa i graficzna, ukazująca dawne oblicze zwiedzanych przez niego miejscowości, ich urbanistyki i zabytków architektury, które nierzadko już nie istnieją.

 (oprac. J. Lijka)